Eén van de belangrijkste uitdagingen voor onze economie en samenleving bevindt zich momenteel op onze arbeidsmarkt. Als we onze welvaartsstaat en ons Rijnlandmodel willen verzekeren voor de komende generaties, hebben we een goed werkende arbeidsmarkt nodig waarbij elk talent optimaal benut wordt en waar elke mens de kans krijgt het beste van zichzelf te geven. Onze arbeidsmarkt van vandaag en morgen wordt geconfronteerd met een reeks uiteenlopende problemen en uitdagingen waarop we afdoende antwoorden moeten geven. De visie van onze partij rond werk laat zich samenvatten in 3 W’s: een weerbare, wendbare en werkbare arbeidsmarkt.
Een eerste grote uitdaging omtrent de weerbaar- en wendbaarheid betreft een structureel krappe arbeidsmarkt waarbij het altijd maar moeilijker wordt om voldoende en gepaste arbeidskrachten te vinden. De omvang van de bevolking op beroepsactieve leeftijd heeft in 2023 haar hoogtepunt bereikt en zal de komende jaren licht dalen. We zullen dus niet langer kunnen rekenen op een natuurlijke groei van de bevolking op arbeidsactieve leeftijd om aan de stijgende vraag naar arbeid te voldoen. De vraag naar werkkrachten is structureel hoger dan het aanbod. Door de vergrijzing verlaten ook steeds meer arbeidskrachten onze arbeidsmarkt. Dat leidt ertoe dat de afhankelijkheidsratio, de verhouding tussen de bevolking buiten arbeidsleeftijd en de bevolking op arbeidsleeftijd, sterk toeneemt. De talenten die aanwezig zijn op onze arbeidsmarkt lijken ook niet altijd overeen te stemmen met de gezochte profielen. Er is dus niet alleen sprake van een structurele krapte maar ook van een structurele mismatch van profielen. De digitale en groene transities versnellen dit proces en zorgen ervoor dat er andere competenties en vaardigheden gevraagd worden. De arbeidsmarkt evolueert ook in een razendsnel tempo. zo heeft AI het potentieel om onze arbeidsmarkt grondig te veranderen de komende jaren. We moeten deze ontwikkelingen goed anticiperen en opvolgen.
Ook met betrekking tot de werkbaarheid en wendbaarheid zijn er uitdagingen. Onder onze beroepsbevolking op arbeidsactieve leeftijd bevindt zich een steeds groter wordende groep langdurig zieken. Steeds meer mensen vallen langdurig uit omwille van psychosociale aandoeningen zoals depressies, burn-outs en stress, musculoskeletale aandoeningen en andere oorzaken. Vandaag zijn ze al met 500 000 personen. Ondanks de geleverde inspanningen, zal bij ongewijzigd beleid dit aantal snel blijven oplopen. Daarnaast worstelen heel wat werknemers met tal van onzekerheden op vlak van de combinatie van werk met gezin en andere activiteiten, hun mentale welzijn en hun toekomstige financiële situatie. Meer inzetten op werkbaar werk en wendbaarheid in de zin van flexibiliteit, zijn de sleutels om onze arbeidsmarkt en bevolking gezond te houden. Verder zijn er ook de sterk oplopende loonkosten door een relatief hoge inflatie, die de competitiviteit van de bedrijven onder druk zetten. Bedrijven staan ook onder toenemende druk om te innoveren, hun kosten onder controle te houden, en de continuïteit van de bedrijfsvoering te garanderen en dat alles in de context van een krappe arbeidsmarkt.
Om onze economische welvaart en sociale zekerheid op peil en betaalbaar te houden, is een gedegen en ambitieus beleid nodig dat meegroeit met onze arbeidsmarkt en die ook voorbereidt op de uitdagingen en opportuniteiten van de toekomst. We moeten versneld en versterkt toewerken naar een werkzaamheidsgraad van 80%. Kortom, er zijn uitdagingen bij de vleet op onze arbeidsmarkt en hervormingen zijn noodzakelijk. Voor cd&v zijn tien kernprincipes hierbij van cruciaal belang:
- cd&v gaat uit van een positieve benadering van werken. Werken is deelnemen en bijdragen aan de gemeenschap. Het zorgt niet enkel voor een inkomen maar geeft ook mee zin aan het leven. Werken zorgt voor een economische én maatschappelijke meerwaarde en voor sociale verbondenheid.
- Werken moet altijd lonen. De lonen, wedden en winsten die werkenden uit hun activiteit halen, moeten rechtvaardig zijn en hen toelaten om een goed leven te leiden. Het verschil tussen niet werken en werken moet groot genoeg zijn om zo de stimulans om aan de slag te gaan te versterken.
- De arbeidsmarkt is er voor iedereen: wij willen zoveel mogelijk mensen die kunnen werken, aan de slag krijgen, ongeacht hun opleiding en achtergrond. Iedereen moet gelijke kansen krijgen. We hebben hierbij bijzondere aandacht voor kwetsbare groepen zoals kortgeschoolden, 55-plussers, personen met een migratieachtergrond en personen met een handicap. Tegen alle vormen van discriminatie op de arbeidsmarkt moet sterk opgetreden worden. We hanteren hierin een nultolerantie.
- cd&v gaat uit van een nabije arbeidsmarkt. Hiermee bedoelen we dat er in elke regio voldoende bereikbare jobs moeten zijn, maar evenzeer dat de bevoegdheden zo dicht mogelijk bij de realiteit van zelfstandigen, werknemers, ondernemers en werklozen moeten liggen. Het federale niveau kan niet altijd de gepaste antwoorden geven op de verschillende vragen vanuit de verschillende deelstaten en lokale besturen. We dringen aan op meer regionaal maatwerk. Verdere stappen zijn voor ons: meer autonomie en responsabilisering, maar ook solidariteit en samenwerking.
- Om onze welvaartsstaat te vrijwaren voor de komende generaties, moet iedereen naar zijn/haar beste vermogen zijn steentje bijdragen. Alleen op die manier kan iedereen die geconfronteerd wordt met een tegenslag, terugvallen op een goede, werkende sociale bescherming.
- Jobs moeten kwalitatief, productief en vervullend zijn. Werkbaar en wendbaar werk dat flexibiliteit op de arbeidsmarkt én in het privéleven mogelijk maakt, is hierbij cruciaal. cd&v zet daarom ook in op de nodige randvoorwaarden, zoals een kwaliteitsvolle en breed toegankelijke kinderopvang, een flexibel en toegankelijk aanbod van verlofstelsels en een duidelijk kader om tijds- en plaatsonafhankelijk te kunnen werken.
- Deelnemen aan levenslang leren, is de beste garantie op een duurzame loopbaan. Jobs veranderen, verdwijnen of ontstaan constant. Elke burger heeft recht op opleiding en vorming om een duurzame loopbaan te kunnen uitbouwen. Deze aanpak laat toe dat het makkelijker wordt om nieuwe carrièrestappen te zetten of zich te heroriënteren.
- Een goed sociaal overleg is een garantie op duurzame welvaarts- en jobcreatie en op een rechtvaardige verdeling van de welvaart. Daarom hechten we belang aan overleg en onderhandelingen op alle niveaus. Wij roepen de sociale partners op om dynamiek in het overleg te herstellen en te werken naar een sociaal pact 2.0.
- We moeten inzetten op het verhogen van onze productiviteit. Ons land is historisch gezien een van de meest productieve economieën ter wereld en dat moeten we ook blijven. Door volop in te zetten op een permanente vorming van personeel, in het bijzonder op het vlak van digitalisering en nieuwe technologische tools, zorgen we ervoor dat onze economie blijft bloeien en innoveren. Innovatie inzake arbeidsorganisatie is hierbij even belangrijk.
- Gelet op de demografische ontwikkeling en de krappe arbeidsmarkt, zullen we die laatste op een andere manier moeten organiseren. Een betere arbeidsmobiliteit, innovatie en robotisering kunnen ons hierin helpen. Maar om blijvend te excelleren, zullen we ook deels beroep moeten doen op arbeidskrachten van elders. cd&v blijft resoluut kiezen voor het concentrische arbeidsmigratiemodel: de focus ligt eerst op intra-Belgische mobiliteit, dan op intra-Europese mobiliteit en pas erna op de arbeidsmigratie uit niet-EU-landen. Onze visie op arbeidsmigratie, waaronder een verplichte inburgering en taalverwerving, wordt verder uitgewerkt in het luik migratie. Versterken van werkgelegenheid en werkzaamheidsgraad
Kernpunten
- We verlagen de lasten op arbeid structureel via een grondige fiscale hervorming (zie ook hoofdstuk fiscaliteit). Werken moet zo meer lonen.
- We hervormen de werkloosheidsuitkering door ze te vereenvoudigen, sociaal rechtvaardiger en meer activerend te maken. Zo trekken we de werkloosheidsuitkering op gedurende de eerste periode, versterken we de degressiviteit en zorgen voor een betere waardering van opleidingen voor knelpuntberoepen. We beperken de werkloosheid in de tijd tot drie jaar.
- cd&v wil een levenslange (bij)leercultuur verwezenlijken, waarbij iedereen de kans krijgt om voor, gedurende en na de loopbaan bij te leren. Dit kan onder meer via de creatie van een individueel competentiepaspoort, een kwalitatief aanbod voor het individueel opleidingsrecht, toegankelijkere opleidingsmogelijkheden…
- We zetten in op een betere arbeidsmobiliteit. We maken werk van een goede afstemming van de statuten van werknemer, ambtenaar en zelfstandige om de arbeidsmobiliteit tussen de verschillende statuten en sectoren te verbeteren. Wij willen dat er een duidelijk kader komt voor intraregionale arbeidsmobiliteit op basis van het werkplaatsprincipe, zodat alle gewestelijke werkmaatregelen van toepassing zijn op iedereen die in het betrokken gewest werkt.
- We voeren een kindvolgend verlofkader in, waarbij elk kind bij de geboorte een rugzakje krijgt met verlofrechten. Die kunnen opgenomen worden door de ouders en in tweede instantie ook door andere opvoedingsverantwoordelijken waarmee het kind een duurzame en affectieve band heeft, zoals grootouders, plusouders, pleegouders….
- We grijpen vroeger in bij mensen die dreigen uit te vallen door de arbeidsparticipatietoeslag in te voeren. Wie een medische problematiek heeft, hoeft zo niet eerst volledig uit te vallen voor een gedeeltelijke werkhervatting mogelijk wordt.
- Om de duurzaamheid van de sociale zekerheid te waarborgen, brengen we meer evenwicht in inkomsten die aanleiding geven tot het betalen van bijdragen maar geen sociale rechten openen, en inkomsten die wel leiden tot sociale rechten maar waar geen of onvoldoende bijdragen tegenover staan.
- cd&v moedigt het ondernemerschap aan. Het verstrekken van toegang tot financiering, opleidingen en netwerkmogelijkheden zal het zelfstandig ondernemerschap bevorderen en ondernemers helpen hun bedrijf te laten groeien.
- Om te voorkomen dat zelfstandigen uitvallen en langdurig ziek worden, zetten we in op een sterker preventiebeleid. Zo moeten zelfstandigen toegang krijgen tot de externe diensten voor preventie en bescherming op het werk. Hiervoor voorzien we ook de nodige financiële middelen, bijvoorbeeld via uitbreiding van de werkbaarheidscheques.
- Zelfstandigen hebben vaak minder bescherming op het gebied van arbeidsrechten, zoals het recht op verlof, arbeidsomstandigheden en collectieve onderhandelingen. cd&v zet in op het verbeteren van de rechten en bescherming van zelfstandigen op die gebieden, zodat hun werkomstandigheden verbeterd worden.