Op 22 maart 2016, intussen al twee jaar geleden, werd ons land getroffen door een dubbele aanslag waarbij 32 mensen om het leven kwamen en meer dan 300 gewonden vielen. Deze tragische gebeurtenissen stelden het veiligheidsdebat in België meteen op scherp. Waren we slecht voorbereid? Hebben we de dreiging verkeerd ingeschat? Had dit kunnen worden vermeden? Maatschappelijk en politiek drong zich de vraag op hoe we als samenleving vorm moeten geven aan een evenwicht tussen vrijheid en veiligheid.
Om op die vragen een antwoord te zoeken, schreef CD&V-Volksvertegenwoordiger Veli Yüksel het boek ‘Veiligheid voor iedereen’. Het brengt – in de woorden van professor Rik Coolsaet – “een pleidooi voor nuance en redelijkheid in tijden van polarisering en te snelle conclusies”. Veiligheid is voor Yüksel niet gebaat bij rechtse of linkse dogma’s, maar een zaak voor het centrum.
Onze veiligheid is te belangrijk om over te laten aan extremistische schreeuwers. Veiligheid is geen links of rechts thema, maar een zaak voor iedereen.”
Yüksel brengt in zijn boek drie belangrijke boodschappen:
We moeten nieuwe dreigingen onder ogen durven zien en gepaste maatregelen nemen.
De aanslagen van 22 maart hebben ons met de neus op de feiten gedrukt: ook België werd getroffen door terroristen. Onze veiligheidsdiensten hebben gefaald, wat de kwetsbaarheid van onze veiligheidsstructuur heeft blootgelegd. De hulpverlening kwam snel op gang, maar ons reactievermogen was beperkt. Het duurde wel even (ruim een uur na de explosies op de luchthaven van Zaventem) vooraleer de metro en het treinverkeer in Brussel werden stilgelegd. Yüksel is ervan overtuigd dat de gevolgen van de aanslagen anders waren geweest, indien we voorheen een andere veiligheidscultuur hadden omarmd. Een gebrek aan veiligheidsmaatregelen en een naïeve opstelling maakt ons kwetsbaar voor terrorisme. Het internet en de sociale media worden vandaag al ten volle als wapens ingezet door staten én non state actors. Dat vergt ook bij de veiligheidsdiensten een omslag. De internetpatrouille van de Federale Politie moet dringend versterkt worden. Om online haatpropaganda te stoppen pleit Yüksel voor een Europese Richtlijn met bindende afspraken voor socialemediaproviders. Maar ook op militair vlak moeten we ons versterken. Moderne technieken voor militairen en aangepaste procedures moeten onze inzetbaarheid in de strijd tegen het terrorisme verhogen.
We moeten ons ook dringend voorbereiden op de nieuwe veiligheidsuitdagingen zoals hybride dreigingen. Wat als terroristen ooit gebruik maken van chemische, biologische, radiologische of nucleaire wapens (CBRN) tegen burgers? Zijn onze nutsvoorzieningen (waterleidingen, elektriciteitsnet enzovoort) voldoende beveiligd tegen zulke aanvallen?
We moeten naar een evenwicht tussen veiligheid en vrijheid.
Het veiligheidsdebat wordt al te veel gepolariseerd door enerzijds zij die pleiten voor draconische maatregelen en enkel repressieve oplossingen zoeken, en anderzijds zij die in te grote mate schermen met privacy en vrijheden. Met valse tegenstellingen worden die begrippen en het debat uitgehold. Burgers in ons land willen gerust wat van hun privacy opgeven voor veiligheid, en dat hebben ze ook gedaan. Sterke inlichtingendiensten zijn nodig om de terreurdreigingen en radicalisme op te sporen. Belangrijk daarbij is dat de procedures worden gevolgd, dat er achteraf toetsing gebeurt en dat het principe van proportionaliteit wordt toegepast.
Veiligheid en vrijheid sluiten elkaar niet uit, wel integendeel. Zonder veiligheid geen vrijheid, en vice versa. Een denkoefening over veiligheid kan nooit in de praktijk worden omgezet buiten het kader van onze democratie en de rechtstaat. Enige introspectie is daarbij op zijn plaats: we bieden de ganse wereld een inkijk in ons leven via Facebook. Maar bij een aanhoudingstermijn van 48 uur, de PNR-wetgeving (het extra controleren van passagiersgegevens) of de verplichte registratie van simkaarten, vinden bepaalde middens dat een brug te ver. Met dit boek wil Yüksel de aanzet geven tot een ernstig veiligheidsdebat, dat moet uitmonden in een beredeneerd evenwicht tussen veiligheid en vrijheid.
Veiligheid vergt actief burgerschap in een open samenleving.
De oorzaken van gewelddadig extremisme en terrorisme zijn niet zwart-wit. In repressie alleen is geen heil te vinden. Yüksel pleit voor repressie waar het moet, maar preventie waar het kan. Daarom houdt hij een pleidooi voor veiligheid door verbondenheid. We moeten streven naar een werkelijk inclusieve samenleving door in te zetten op onderwijs, buurtwerk, een krachtig middenveld, meer kansen op de arbeidsmarkt enzovoort. Ook het institutionaliseren en het versterken van de omkadering van de islam in ons land is daartoe essentieel. We moeten af van het wij-zijverhaal. Verdeeldheid is wat terroristen willen. Daarom houdt Yüksel een betoog voor actief burgerschap in een open samenleving, met als steunpilaren gelijke kansen, gelijke rechten, maar ook gelijke plichten. Dat impliceert dat we elke burger in ons land kansen geven om zich te ontplooien maar ook verantwoordelijkheden laten nemen. Enkel op die manier kunnen we werk maken van veiligheid voor iedereen.
Veli Yüksel (1971) is ex-VRT-journalist en federaal volksvertegenwoordiger. Hij is lid van de commissie Defensie en was lid van de bijzondere commissie Terrorismebestrijding.
