Kwaliteitsvolle, betaalbare, bereikbare en toegankelijke gezondheidszorg is een basisrecht van iedereen. Het recht op gezondheid staat in de Belgische Grondwet. Elke mens heeft recht op een gelijke toegang tot de ondersteuning en zorg die hij of zij nodig heeft. Ze moet beschikbaar, financieel toegankelijk, kwaliteitsvol en aangepast zijn aan de noden van de zorgbehoevende.
Gezondheids- en welzijnsbeleid zijn gericht op het bevorderen en ondersteunen van het welbevinden, de zelfredzaamheid en veerkracht van mensen om zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven.
In het gezondheids- en zorgbeleid staat de persoon van de patiënt-cliënt centraal. De zorgrelatie is een relatie die recht doet aan de autonomie van de patiënt-cliënt binnen een netwerk van relaties, in een continue dialoog tussen zorgverleners en zorgvragers.
Zorg moet worden verleend op basis van een behoefte aan zorg of ondersteuning, niet op basis van de financiële mogelijkheden van de patiënt-cliënt en evenmin op basis van economische winst. Het uitgangspunt is een solidair zorgsysteem voor alle lagen en groepen van de bevolking. We willen geen aparte gezondheidszorg voor kansarmen zien ontstaan. Een solidaire gezondheidszorg impliceert dat wie het financieel beter heeft, naar vermogen bijdraagt voor wie het moeilijker heeft.
Ons welzijns- en zorgbeleid is gebaseerd op solidariteit tussen o.m. arm en rijk, oud en jong, ziek en gezond, personen met en zonder handicap of beperking. We bundelen de krachten om wie kwetsbaar is te versterken, vertrekkend vanuit de mogelijkheden die elke mens (nog) heeft.
We kampen met een enorme gezondheidskloof. Uit het rapport ‘De performantie van het Belgische gezondheidssysteem – Rapport 2015’ van het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) blijkt dat de socio-economische ongelijkheid op het vlak van gezondheid groot is. Er werden ongelijkheden vastgesteld qua gezondheidsindicatoren, qua levensstijl (bv. roken, obesitas, schadelijk drinkgedrag bij mannen, lichaamsbeweging) en qua preventieve interventies (bv. kankerscreening). Ondanks de maatregelen die werden genomen om de financiële toegankelijkheid van gezondheidszorg te verbeteren, vertoont ook het “uitstel van medische contacten om financiële redenen” grote ongelijkheden. Dat is onrustwekkend.
Bijna 40% van de Vlaamse volwassenen heeft het op de een of andere manier moeilijk informatie over gezondheid op te zoeken, te begrijpen, te evalueren en te gebruiken in de eigen situatie. Bij 10% is het niveau van de gezondheidsvaardigheden echt onvoldoende. Er is een band tussen lage functionele gezondheidsvaardigheden en een verminderde mentale en fysieke gezondheid, slechtere ziektespecifieke gezondheidsuitkomsten en een grotere kans eerder te sterven. Studies tonen aan dat mensen met lage functionele gezondheidsvaardigheden meer moeite hebben met zelfmanagement en minder gebruik maken van preventieve zorg. Tegelijk wordt gezondheidszorg complexer en technischer.
Solidariteit, preventie & empowerment
Universele basisbescherming als startpunt
Sociale bescherming kan enkel voor iedereen toegankelijk zijn als ze op solidariteit is gestoeld. In een verplicht verzekeringsmodel gaan we uit van het delen van risico’s en verantwoordelijkheden, van rechten en plichten. Zowel de Vlaamse Sociale Bescherming (niet-medische zorgkosten) als de federale ziekteverzekering (medische zorgkosten) zijn onderdeel van deze universele basisbescherming. Een sterke (universele) en verplichte basisbescherming biedt de beste garantie op betaalbare zorg voor iedereen. In een verplicht universeel systeem worden ‘goede risico’s’ verplicht tot solidariteit die het eigenbelang overstijgt. Het is ook niet nodig om aan ‘goede risico’s’ betere voorwaarden aan te bieden. We zorgen ervoor dat de Vlaamse Sociale Bescherming werkt in Brussel, via de vrije keuze van de Brusselaars voor Nederlandstalige instellingen.
De ongelijke spreiding van gezondheidsrisico’s (bv. 5% van de bevolking is verantwoordelijk voor 53% van de uitgaven geneeskundige verzorging) en de uitgaven die eruit voortvloeien, kunnen enkel worden opgevangen door brede solidariteit. Elke vorm van privatisering van solidaire verplichte verzekeringen, raakt aan de solidariteit. We vinden dat aanvullende private verzekeringen in het kader van welzijns- en gezondheidszorg enkel mogen dienen voor ‘comfort’, niet voor ‘zorg’.
Voor de meest kwetsbaren wordt een aangepast ondersteuningsaanbod uitgewerkt, binnen de universele basisbescherming. Een goed gezondheidsbeleid focust zowel op de verbetering van de gezondheid van de bevolking als geheel, als op sociale ongelijkheid in de gezondheid. Het is dus altijd een en-en-verhaal.
We willen bestaande sociale correcties (bv. verhoogde tegemoetkoming, maximumfactuur, statuut chronische aandoening, regeling betalende derde, leeftijdsgebonden verhoogde terugbetalingen) beter gebruiken. Dit door de toegankelijkheid te verbeteren, meer (gerichte) informatie te verstrekken en de toekenning van rechten te automatiseren. Van deze automatische toekenning maken we versneld werk (bv. verhoogde tegemoetkoming, sociale derdebetaler).
Personen met een handicap en/of chronische ziekte moeten veel beroep doen op ondersteunende diensten. Om de inschaling en screening voor personen met een handicap en chronische ziekte te vereenvoudigen zou er één loket, in de vorm van een website of geïntegreerd binnen bestaande dienstverlening, moeten komen. Ook na het organiseren van automatische rechtentoekenning, blijft één laagdrempelig loket noodzakelijk, als eerstelijnsinformatieplatform.
CD&V wil dat patiënt-cliënten op een centrale, actuele website, die ruim bekend wordt gemaakt, kunnen raadplegen welke (tand)artsen geheel, gedeeltelijk of niet geconventioneerd zijn.
We passen voor een ‘individueel schuldmodel’
Ongeveer de helft van alle ziektes en welzijns- en gezondheidsrisico’s hebben een band met onze levensstijl: o.m. al dan niet roken, hoe en wat we eten, alcoholconsumptie, (on)voldoende bewegen. Daarnaast zorgen technologische evoluties ervoor dat zelfzorg makkelijker en toegankelijker wordt. Bijvoorbeeld via allerlei apps waarmee je zelf je gezondheid kan opvolgen.
In een ‘individueel schuldmodel’ zijn mensen verantwoordelijk voor de gevolgen van hun eigen gedrag en dragen ze bijgevolg ook de verantwoordelijkheid voor de gevolgen van hun individuele keuzes. Ze kunnen de gevolgen van hun gedrag niet afwentelen op anderen.
De keuze voor een gezonde levensstijl is in de eerste plaats de verantwoordelijkheid van de mens zelf. Maar niet alle keuzes zijn volledig vrij of bewust. Niet iedereen krijgt dezelfde kansen op een gezond leven. In het algemeen is het zo dat hoe lager iemand op de sociaal-economische ladder staat, hoe slechter de gezondheid. Zolang niet iedereen dezelfde mogelijkheden of kansen heeft, is het niet correct iemand af te rekenen op zijn levensstijl. Een ongezonde levensstijl mag dan ook niet worden vertaald in verzekerbaarheid.
We zetten in op gerichte sensibilisering met het oog op het dichten van de gezondheidskloof. We zetten meer in op positieve maatregelen en campagnes die mensen aanmoedigen gezond te leven, op waarschuwingen over de gevolgen van een ongezonde levensstijl en op een lagere prijs voor gezonde producten. Ongezonde producten zijn immers vaak goedkoper dan gezonde.
Extra inspanningen in de preventie
Ziektes en ongevallen kunnen voorkomen worden door ons gedrag aan te passen. Vroege detectie, screening en interventies vergroten de kans op genezing en verkleinen de kans op complicaties of hervallen. Preventie is cruciaal en investeringen in preventie moeten substantieel omhoog. In andere ontwikkelde landen is dat volgens de OESO gemiddeld 3% van het gezondheidsbudget.
CD&V wil, indien de Impulseo-middelen behouden blijven en zich rekenschap gevende van de preventieve rol die inherent is aan de geneeskunde, dat de toekenningsvoorwaarden worden aangepast aan de Vlaamse beleidsprioriteiten, in het bijzonder op het vlak van preventieve gezondheidszorg. De Impulseo-middelen worden toegekend in functie van de volksgezondheid en niet langer voor administratieve ondersteuning.
Een belangrijke focus ligt op jonge kinderen. Bij hen is de gezondheidswinst en invloed op het latere leven het grootst. De eerste levensjaren zijn cruciaal voor de verdere ontwikkeling. Elk kind heeft recht op een goede en gezonde start. We zetten in op laagdrempelige preventie van psychische moeilijkheden en aandoeningen. Dit kan onder meer via Kind en Gezin en de Centra voor Leerlingenbegeleiding (CLB’s).
CD&V wil dat toekomstige ouders worden voorgelicht over de wetenschappelijk bewezen blijvende gevolgen voor kinderen van blootstelling aan exogene elementen zoals hormoonverstorende stoffen, pijnstillers en luchtverontreiniging op kritieke momenten tijdens de zwangerschap, de zogenaamde 'sleutelmomenten'.
We blijven werken aan ‘gezondheid in alle beleidsdomeinen’ (‘health in all policies’). Gezondheidsongelijkheid is het gevolg van veel factoren. Het heeft niet alleen te maken met het gezondheidszorgsysteem, maar ook met inkomen, mobiliteit, huisvesting, opleiding, tewerkstelling, milieu en ruimtelijke ordening. Maatregelen in de gezondheidszorg zijn noodzakelijk, maar niet voldoende. Ook in de andere domeinen zijn flankerende en structurele maatregelen nodig.
Meer dan vandaag willen we dicht bij de mensen werken, vanuit lokale netwerken en organisaties: wijk- en wijkgezondheidscentra, buurtcomités, etc. Lokale netwerken van gezondheids- en welzijnswerkers hebben een belangrijke onderzoeks- en signaalfunctie. De lokale gezondheidsaanpak moet op het netwerk van mensen gericht zijn. Preventie is nog te veel gericht op individuele inspanningen van mensen. We willen meer aandacht schenken aan het netwerk van mensen en hun omgeving (‘community-based’). Mensen krijg je in beweging door te vertrekken vanuit hun vertrouwde omgeving, bestaande netwerken en ontmoetingsplaatsen.
We zetten in op zorg waarbij samen met de lokale gemeenschap wordt gewerkt aan oorzaken van gezondheidsproblemen en bekeken wordt hoe ziekmakende factoren kunnen worden geëlimineerd (‘community oriented primary care’). Dit kan bijvoorbeeld door te werken op het niveau van de levensvoorwaarden en door samen te werken met andere sectoren (bv. onderwijs, werk, huisvesting) en lokale netwerken en organisaties. De nood aan zorg en ondersteuning wordt best beantwoord in de vertrouwde leefomgeving. Dit veronderstelt een leeftijdsvriendelijke leefomgeving, de aanwezigheid van sociale netwerken en een overheid die een integraal, samenhangend en geïntegreerd beleid voert, in het bijzonder voor ouderen, kinderen en personen met een handicap in kwetsbare situaties.
Beweging dient gestimuleerd te worden voor alle bevolkingsgroepen, gezien dit bijdraagt tot een gezonde levensstijl. Verhoogde tegemoetkomingen voor deelname aan sport kunnen hier een onderdeel van zijn.
We voeren ook een krachtig preventie- en ontradingsbeleid inzake misbruik van tabak, alcohol en drugs.
CD&V wil blijven inzetten op de preventie van zelfdoding. In dat kader moet ook wetenschappelijk onderzoek worden gevoerd naar de ongelijke spreiding van de incidentie van (pogingen tot) zelfdodingen en naar, binnen de grenzen van het mogelijke, de individuele levensverhalen. Zij kunnen een beter zicht geven op de drijfveren van mensen die overgaan tot een (poging tot) zelfdoding.
De werking van de structurele overlegstructuren tussen welzijn en gezondheid kan nog beter, zodat proactief en systematisch kan worden ingegrepen.
Verwerving van gezondheidsvaardigheden
Door het grotere belang van zelfmanagement moet extra aandacht gaan naar mensen met onvoldoende of beperkte gezondheidsvaardigheden. Mensen moeten voldoende en correcte informatie krijgen, zodat men goed geïnformeerde keuzes kan maken.
We zetten in op een verbetering van gezondheidsvaardigheden; zowel de functionele (basisvaardigheden in lezen en schrijven gericht op gezondheidsinformatie), communicatieve (cognitieve en sociale vaardigheden die nodig zijn om informatie te verkrijgen, te begrijpen en toe te passen) als kritische (gevorderde cognitieve vaardigheden die samen met sociale vaardigheden worden toegepast om informatie kritisch te analyseren en te gebruiken). We hebben onder meer aandacht voor de ontwikkeling van gezondheidsvaardigheden inzake ongevallenpreventie, voeding, lichaamsbeweging, inenting en andere ingrepen in het kader van de primaire gezondheidszorg. Mutualiteiten, lokale overheden, zorgverleners en OCMW's moeten hier hun rol in spelen.
We willen gezondheidseducatie versterken. In deze is het belangrijk om de brug te maken naar de onderwijsinstellingen die reeds vele jaren expertise opbouwden (bv. Centra voor Basiseducatie). Belangrijke rollen zijn tevens weggelegd voor het Lokaal Gezondheidsoverleg (LOGO), het Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie (VIGEZ) en de mutualiteiten. Het volstaat niet alleen om informatie over gezondheid te verspreiden. Ook kritisch leren omgaan met informatiebronnen is van belang.
Communicatievaardigheden bij de zorg- en hulpverleners willen we nog verbeteren. Het is belangrijk dat ze toetsen of iemand de boodschap echt begrepen heeft.
Gezondheidswijsheid (‘health literacy’) moet een gezondheidsdoelstelling worden.
Doelgroepspecifieke aanpak
Aan diegenen met de grootste zorg- en/of ondersteuningsnood en het kleinste sociale netwerk, geven we een zorggarantie. In het kader van de verdere uitbouw van de Vlaamse Sociale Bescherming moet worden beslist welke zorg en ondersteuning zal worden gegarandeerd aan alle burgers.
Niet elke zorgbehoevende is in staat zelf de regie over zijn leven in handen te nemen en te houden. Kritische succesfactoren zijn de beschikbaarheid van geschikte informatie over de ondersteunings- en zorgmogelijkheden en de automatische toekenning van rechten. Zorgverzekeraars, zorgkassen en OCMW’s zijn bij voorkeur geplaatst om niet-opname van rechten op te sporen. Ook andere actoren uit de welzijns- en gezondheidszorg, zoals centra voor algemeen welzijnswerk en sociale diensten van algemene ziekenhuizen, kunnen niet-opname van rechten opsporen. In uitzonderlijke omstandigheden en voor specifieke doelgroepen is een ‘aanklampende’ benadering noodzakelijk.
De diversiteit van de samenleving moet weerspiegeld worden in de aanpak van de gezondheidskloof. Er moet dus rekening worden gehouden met bv. geslacht en met specifieke doelgroepen zoals ouderen, jongeren, mensen met migratieachtergrond en mensen zonder wettig verblijf. We kiezen voor geschikte communicatiekanalen, afgestemd op de doelgroep. Ook de vorm is belangrijk: o.m. toegankelijk taalgebruik, rechtstreekse communicatie, herkenbare rolmodellen. We verliezen niet uit het oog hoe belangrijk het persoonlijk contact met de zorgbehoevende is.
Deze differentiatie moet ook aanwezig zijn in het gezondheidsonderzoek. Dit is immers de basis voor een gerichte preventie, behandeling en nazorg van elke patiënt. Zo moet er onderzoek zijn naar de genderdimensie van depressies en burn-outs en naar de verschillen in bijvoorbeeld geneesmiddelengebruik en in de doeltreffendheid van geneesmiddelen voor de verschillende geslachten en doelgroepen.
De (kansarme) patiënt-cliënt willen we actief betrekken bij de uittekening van het beleid en de concrete uitvoering ervan. Participatie van de doelgroep van bij het begin van een methodiek, campagne of project, zorgt ervoor dat op de juiste elementen wordt ingespeeld. Dat kan bv. via patiëntparticipatie en de inschakeling van ervaringsdeskundigen. Naast rechtstreekse participatie van doelgroepen is ook participatie van organisaties, diensten en verenigingen die de patiënt-cliënt vertegenwoordigen aangewezen.
Werkbehoud, socio-professionele en socio-educatieve re-integratie: we blijven ervoor gaan. We gaan hierbij uit van de eigen kracht, de (rest)capaciteiten en de motivatie van de patiënt-cliënt. Re-integratie en versterking van de patiënt-cliënt hangen samen. De verschillende betrokken actoren (vanuit de zorgsector, de invaliditeitsverzekering, de welzijns- en vrije tijdssector, de arbeidsmarkt) moeten nauw samenwerken om een aangepast kader met specifieke maatregelen op maat aan te bieden aan iemand die arbeidsongeschikt is.
