Duurzaamheid & Klimaat

Duurzaamheid is voor ons essentieel. We moeten zorg dragen voor onze planeet; we hebben de wereld niet in ons bezit, maar in bruikleen. En moeten haar in goede staat doorgeven aan onze kinderen en kleinkinderen. Hoewel duurzaamheid ook betrekking heeft op economische groei, sociale vooruitgang en culturele eigenheid, wordt het toch vooral in verband gebracht met ecologische uitdagingen. Het gaat dan inzonderheid om onze leefomgeving, met name milieu, natuur, klimaat, energie, mobiliteit, ruimtelijke ordening, huisvesting en voeding. 

Klimaat

De menselijke invloed op het klimaat is een onmiskenbare realiteit. De wetenschappelijke consensus daarover is helder. De snelle opwarming van onze planeet heeft grote ecologische, economische en sociale gevolgen. Wereldwijde actie is nodig om deze trend te keren. 

Eind 2015 raakten in Parijs 195 landen het eens over een ambitieus klimaatakkoord. Het is duidelijk dat de dringendheid en de gevolgen van de klimaatverandering intussen wereldwijd erkend worden. Eén van de belangrijkste afspraken uit dit akkoord is de doelstelling om de opwarming van de aarde ruim onder de 2°C te houden en ernaar te streven om de opwarming van de aarde te beperken tot maximaal 1,5°C. Vlaanderen en België kunnen niet achterblijven. Integendeel, een voortrekkersrol in de strijd tegen de klimaatopwarming biedt tal van opportuniteiten. 

De uitdagingen zijn groot. Onze energievoorziening moet tegelijk betrouwbaar, betaalbaar en milieuvriendelijk zijn. We worden daarnaast geconfronteerd met vele (nieuwe) behoeften in onze samenleving. Deze leiden niet altijd tot een duurzaam verbruik, met een toenemende uitstoot tot gevolg. Deze vaststelling moet ons doen nadenken over alternatieven. Gebouwen en mobiliteit zijn de grootste bron van broeikasgassen. Het potentieel om deze uitstoot sterk terug te dringen is groot. 

Specifiek voor Vlaanderen zijn de uitdagingen nog groter door de hoge bevolkingsdichtheid, havens met energie-intensieve industrie, de erfenis van een chaotische ruimtelijke ordening en een verouderd en slecht geïsoleerd woningpatrimonium. 

Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen heeft zich voorgenomen om van klimaatbeleid een absolute prioriteit te maken. Met de Green Deal wil ze van Europa tegen 2050 het eerste klimaatneutrale continent ter wereld te maken. We staan met CD&V voluit achter die ambitie. Voor 2030 pleiten we op Europees niveau voor een verhoogde Europese reductiedoelstelling van minstens 50% en richting 55%, zoals ook de Europese Green Deal vooropstelt. In ruil verwachten we van Europa een doortastend flankerend beleid. We zijn met andere woorden ambitieus in onze doelstellingen en maatregelen, maar zorgen er tegelijk voor dat de energietransitie ook haalbaar en sociaal rechtvaardig is.

Milieu 

Het milieu staat onder druk van een hoge en nog steeds toenemende bevolkingsdichtheid en een toenemende welvaart met als gevolg een vraag naar meer ruimte, meer huisvesting, meer verplaatsingen, meer voedsel, meer delfstoffen en meer beleidsmaatregelen tegen overlast. Dit heeft invloed op bodem, water, lucht, afval, natuur en klimaat. Denk aan waterverontreiniging door lozingen of luchtvervuiling door uitstoot. Denk aan verharding, verdroging en erosie van de bodem of de uitputting van grondstoffen, delfstoffen en brandstoffen. En dit leidt ook tot hinder rond licht, geur, geluid, straling, trillingen of slagschaduw. De overheden proberen de nadelen op te vangen door planning, wetgeving, handhaving, vergunningen, belastingen en investeringen. 

Lucht 

Gedurende vijftien jaar christendemocratische Vlaamse ministers van Leefmilieu is de luchtkwaliteit er zienderogen op vooruit gegaan. Zo is ten opzichte van 2000 de uitstoot van verschillende stoffen merkelijk gedaald, fijn stof met een derde, stikstofoxiden met de helft en zwaveldioxide met drie vierde. 

Ondanks de demografische groei, de economische groei, de ermee gepaard gaande groei van vervoer en verkeer en de nog steeds betekenisvolle bijdrage van nijverheid en landbouw halen we over het algemeen de Vlaamse en Europese doelstellingen. We zijn zelfs goed op weg om op termijn ook de streefwaarden van de Wereldgezondheidsorganisatie te bereiken. 

We hebben verder ook oog voor specifieke problemen, zoals houtkachels, dieselwagens en de blootstelling aan ozon, of lokale problematieken. 

Water 

Water is niet alleen bron van leven, zowel voor planten en dieren als voor mensen, maar ook een levensnoodzakelijke nutsvoorziening. Zonder water ga je dood. Het is dan ook ontzettend belangrijk dat water beschikbaar, betrouwbaar en betaalbaar is, anders komen ons overleven en ons samenleven in het gedrang. 

Voor de beschikbaarheid van betrouwbaar en betaalbaar water zorgen drinkwatermaatschappijen,  rioolnetbeheerders en de afvalwaterzuiveringsmaatschappij Aquafin. Voor CD&V moeten er voldoende investeringen gebeuren in zowel productie- als distributie- en saneringsinfrastructuur om onze bevoorradingszekerheid te waarborgen. En er moet ook voldoende controle zijn op de eigen zoetwaterreserves om voor onze drinkwatervoorziening niet al te afhankelijk te worden van invoer uit andere landen of gewesten. 

Voor de betrouwbaarheid van water wordt een onderscheid gemaakt tussen drinkwater, zwemwater, oppervlaktewater en grondwater. De Vlaamse Milieumaatschappij ziet toe op de waterkwaliteit en -kwantiteit. De Vlaamse overheid komt tussen door onder andere normen, vergunningen, heffingen, inspecties, subsidies en monitoring. Voor zeewater is de federale staat bevoegd. We juichen toe dat, na vijftien jaar christendemocratische Vlaamse ministers van Leefmilieu, zowel het drink- als het zwem- en grondwater in regel uitstekend zijn en dringt er op aan dat de nodige inspanningen worden aangehouden om op termijn ook de Vlaamse en Europese oppervlaktewaterdoelstellingen te halen. 

De betaalbaarheid van water, voor gezinnen en voor bedrijven, is voor CD&V een sociale én ecologische zorg. Sociaal moet er over gewaakt worden dat ook mensen in armoede over voldoende gezond water beschikken  en dus geldt tarifair dat de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen. Het vertaalt zich in een aanzienlijke korting op de prijs voor onze kwetsbare medeburgers. Ecologisch moet verspilling van water worden tegengegaan, en dus wordt het beginsel gehuldigd dat de vervuiler betaalt. Daarom kiezen we voor een hogere prijs voor bovenmatig gebruik. 

Belangrijk voor CD&V is ook dat het waterbeleid zich voorbereidt op nieuwe uitdagingen die niet alleen voortvloeien uit de opwarming van de aarde (stijgende zeespiegel, hete zomers, hevige stortbuien, heftige stormen) maar ook uit de aanwezigheid van nieuwe stoffen in de waterlichamen en in het afvalwater (neonicotinoiden, antibiotica, hormonen, drugs). 

Bodem 

Onze bodem is een schaars en kwetsbaar goed, de druk op de open ruimte met het bouwen van nieuwe woningen of bedrijven, bedreigt ook onze bodem steeds meer. Daarnaast is onze bodem gevoelig voor vervuiling, verharding, verdichting, verdroging, verzuring en erosie. 

Bodemvervuiling moet worden voorkomen door in de wetgeving de passende handhaving te voorzien. En vervuilde bodems, niet alleen brownfields maar ook blackfields, moeten zo snel mogelijk gesaneerd worden. Aldus kan bodemsanering de druk op agrarisch en natuurgebied enigszins doen afnemen alsook, niet onbelangrijk, het gevaar van waterverontreiniging en andere vormen van vervuiling voor de volksgezondheid. CD&V bepleit zowel investeringen in publieke saneringsprojecten als convenanten voor private saneringsinitiatieven om geleidelijk aan de vervuilde bodems te herwaarderen. De door de overheid geboden ondersteuning, bijvoorbeeld met de middelen van het stookolietankfonds, moet niet alleen geldelijk maar kan ook ontzorgend zijn. 

De verharding van de bodem is een gevolg van bebouwing en de behoefte aan parkeerplaatsen, speelplaatsen, stapelplaatsen en andere nuttige oppervlakten die ook doorlaatbaar kunnen worden aangelegd. CD&V vraagt dan ook om voor de ruimtelijke ordening zo weinig mogelijk bijkomende verharding toe te laten en waar mogelijk zelfs ontharding na te streven. Waar het niet anders kan, pleiten we ervoor om zo veel mogelijk doorlaatbare oplossingen aan te reiken of op te leggen. 

De verdroging van de bodem door captatie, drainage en opwarming en dergelijke, schaadt de biodiversiteit en brengt ecosysteemdiensten, zoals de opslag van koolstof, in gevaar. We pleiten voor een verstandig waterpeilbeheer en eventueel infrastructuurwerken om zowel de landbouw als de natuur te vrijwaren. 

Bodemerosie is schadelijk voor de landbouw, die opbrengstverliezen lijdt, alsook voor de waterlopen, die dreigen dicht te slibben, en er dus voor zorgen dat – dure – baggerwerken nodig zijn. Wij steunen de verplichte matregelen, vrijwillige overeenkomsten en subsidies voor erosiebestrijdingsplannen, -werken en -coördinatoren die de overheid oplegt. 

Verder moet de winning van delfstoffen als zand, leem, klei of grind op een duurzame en planmatige wijze gebeuren, zodat onze bevoorradingszekerheid gewaarborgd blijft. En dat met eerbied voor de leefomgeving, zowel tijdens de ontginning en de verwerking als bij de nabestemming en herinrichting. 

Circulaire economie 

Sorteren, selecteren, repareren, recycleren, composteren… Van het gescheiden ophalen van afval tot het hergebruik van afgedankte spullen. Het kringloopdenken en -handelen is in opmars. Gelukkig, want grondstoffen, brandstoffen en delfstoffen zijn schaars en afvalstoffen schadelijk. Overigens is ook met materialen en producten de nodige omzichtigheid geboden. Want afvalverbranding en het storten van afval moeten zo veel mogelijk worden afgebouwd. 

Dat onze grijze cellen onze belangrijkste grondstof zijn, is eigenlijk een manier om te zeggen dat we amper over grondstoffen beschikken, tenzij ingevoerde. Het is dus niet alleen ecologisch maar ook economisch van belang om spaarzaam met grondstoffen om te springen en tot afvalstoffen vergane grondstoffen opnieuw als grondstof aan te wenden. We zijn dan ook voorstander van sensibilisering en productnormering om er voor te zorgen dat gebruikte grondstoffen daadwerkelijk en makkelijk als grondstof hergebruikt kunnen worden. 

Daarnaast pleiten we voor een duurzaam materialenbeheer dat rekening houdt met de volledige levenscyclus, een zo gering mogelijk gebruik van grondstoffen, een zo beperkt mogelijke aanmaak van afvalstoffen en een uitgebouwde inzameling en verwerking. 

Een duurzaam productenbeleid veronderstelt voor ons het inzetten op zowel verbodsbepalingen (bepaalde plastics of geplande veroudering), productnormering (elektrische en elektronische apparaten), ontwerp (ecodesign) en beoordeling (ecoscore) als overheidsopdrachten of aanbestedingen. 

Al dragen de beleidsmaatregelen rond grondstoffen, materialen en producten bij tot het steeds meer en beter voorkomen van afvalstoffen, toch zullen die er nog altijd zijn en zullen die niet altijd herbruikbaar zijn. Een veilige verwerking en berging van afvalstoffen is dan ook aangewezen: want verbrandingsovens mogen geen bron van luchtvervuiling zijn; en storten mag geen aanleiding geven tot bodemverontreiniging. Afvalstoffen horen niet thuis in de leefomgeving: dus sluitstorten moet worden opgespoord en beboet; en zwerfvuil moet worden ontraden en opgeruimd. In het bijzonder voor verpakkingen (ook voor sigaretten en kauwgom) pleiten we voor de uitbreiding van de producentenverantwoordelijkheid, door de invoering van een statiegeldsysteem. Het neemt niet weg dat we, na vijftien jaar christendemocratische Vlaamse ministers van Leefmilieu, in de Europese Unie aan de top staan als het gaat om het beperken van onder andere de hoeveelheid huishoudelijk afval per inwoner. 

Hinder

Tal van constructies en exploitaties kunnen hinder met zich meebrengen. Denk aan de geluidshinder van een bemaling (waarbij grondwater wordt weggepompt), de geurhinder van een varkensbedrijf, de stofhinder van een breekwerf, de slagschaduw van een windmolen en andere soorten hinder. Dergelijke hinder moet met technische ingrepen of bindende voorwaarden beperkt worden tot een aanvaardbaar niveau, maar als dit niet mogelijk blijkt, dan moet de overlast veroorzakende machine of activiteit verboden worden. 

Voor CD&V veronderstelt dit een evenwichtig samenspel van voorlichting, regelgeving, vergunningsplicht en handhaving door de bevoegde overheid en een buurtbetrokken en oplossingsgerichte houding van de verantwoordelijke eigenaar of uitbater om niet verrast te worden door bezwaren vooraf of klachten achteraf. Zeker in gebieden met veel ondernemingen en veel omwonenden zijn de resultaten van de milieu-effectenrapportage en de successen van de milieu-inspectie belangrijk om overschrijdingen te vermijden en overtredingen te bestrijden. 

Natuur en biodiversiteit 

CD&V wil de Europese instandhoudingsdoelstellingen realiseren. Daarbij mag aanpalend agrarisch of industrieel ruimtegebruik niet onmogelijk gemaakt worden. 

Om zowel dier- en plantensoorten als leefgebieden van aantasting en uitsterven te vrijwaren moeten ook nog andere behoudende of bevorderende maatregelen genomen worden, zoals natuurreservaten, ontsnipperingsprojecten met ecocorridors en groenblauwe dooradering, soortenbeschermingsprogramma’s en acties tegen invasieve exoten, bosuitbreiding en landinrichting, mestbeleid en waterbeheer, jacht- en visvangstbeperkingen, … 

Steeds zal aandacht worden besteed aan ecosysteemdiensten en zal, geval per geval, een evenwichtige afweging gebeuren tussen natuur, landbouw, nijverheid, woongelegenheid, ontspanning en andere behoeften aan ruimtelijke bestemming. 

Specifieke zorg gaat uit naar nabije en toegankelijke natuur, naar het veilig onthaal van de wolf, het beheerst toelaten van de everzwijnen, het beschermen van bijzonder waardevolle bossen, historisch permanente graslanden, de federale domeinen en het marien milieu. 

Ruimte 

De Vlaamse oppervlakte kan niet zomaar worden uitgebreid en moet dus verstandig worden geordend om plaats te maken voor tal van bestemmingen. Het vergt een evenwichtige opdeling en een oordeelkundige inrichting voor huisvesting, landbouw, nijverheid, diensten, ontspanning, bos enzovoort. 

Maar de beschikbare ruimte is versnipperd en staat onder druk van een voortdurende verharding. We pleiten er dan ook voor om het dagelijks bijkomend ruimtebeslag af te remmen tot 3 hectare tegen 2025 en 0 hectare tegen 2040, werk te maken van ontharding en ontsnippering, in te zetten op kernversterking door verdichting of inbreiding en bestemmingen te verweven waar het kan, dus zonder de hoofdbestemming in het gedrang te brengen, en te scheiden waar het moet. 

Het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen moet ter zake zowel een strategische visie als een paar beleidskaders aanreiken en ondersteund worden door een instrumentendecreet dat de overheid in staat stelt het plan, met inbegrip van de visie en de kaders, te verwezenlijken. De slecht gelegen woonuitbreidingsgebieden en de meest watergevoelige openruimtegebieden moeten gespaard worden van bijkomende bebouwing. Eigenaars moeten vergoed worden voor grondwaardeverlies en gemeenten, al dan niet ontvoogd, voor het aanhouden van open ruimte. Bovendien kunnen procedures worden verbeterd rond planning en vergunning, rapportage en advies, voorschriften, beroepen, geschillen en dergelijke.