Energie

Energie is steeds de motor van vooruitgang geweest en heeft onze huidige welvaart mogelijk gemaakt. Dat zal in de toekomst niet anders zijn. Ons moderne levenscomfort steunt op elektriciteit, een uitgebreid gasnet en intense mobiliteit. Een betrouwbare energiebevoorrading betekent dat het energieaanbod op elk moment van het jaar de energievraag dekt. Alleen een gunstig en stabiel perspectief voor investeerders zal hen overtuigen te investeren in nieuwe productiecapaciteit. Die is nodig om de vastgelegde kernuitstap praktisch mogelijk maken. We pleiten daarom voor een breder, maatschappelijk verankerd Energiepact. 

We zorgen ervoor dat de energietransitie ook sociaal rechtvaardig is. We waken erover dat de energiefactuur voor iedereen betaalbaar blijft. Naar analogie met de loonnorm, willen we werk maken van een integrale energienorm. Deze volgt de verschillen in energiekost op met de ons omliggende landen en geeft de nodige signalen aan overheden en regulatoren om niet te verantwoorden verschillen weg te werken. Energiearmoede verdient onze specifieke aandacht: iedereen moet in zijn basisenergiebehoeften kunnen voorzien. 

De verbranding van fossiele brandstoffen om aan de wereldwijd groeiende energiebehoefte te voldoen, heeft als gevolg gehad dat de concentratie aan broeikasgassen in de atmosfeer sinds het begin van de industriële revolutie sterk is gestegen. Deze hogere concentratie zorgt voor mogelijk onomkeerbare klimaatverandering, met alle gevolgen van dien. Als we de transitie naar een klimaatneutraal Europa in 2050 op een kostenefficiënte wijze willen realiseren, moeten we inzetten op energiebesparing, op meer hernieuwbare energie en op elektrificatie van onze mobiliteit en verwarming. 

Alleen gaan we in België allicht nooit de pieken en dalen in de vraag en het aanbod van elektriciteit op een kostenefficiënte manier kunnen opvangen. We engageren ons daarom voor een sterkere Europese energie-unie, met meer internationale samenwerking. 

Energiebevoorrading 

Ons land staat op vlak van elektriciteitsbevoorrading voor een bijzonder grote uitdaging. Vandaag is de helft van de Belgische energieproductie afkomstig van nucleaire productie-eenheden. 

We houden vast aan de wettelijk voorziene sluiting van de kerncentrales, waarbij de laatste nucleaire eenheid sluit in 2025. Dit engagement werd bevestigd in het nieuwe federale regeerakkoord. 

Er moet vervangingscapaciteit komen om sluiting van de kerncentrales op te vangen. De kaderwet om een capaciteitsvergoedingsmechanisme (CRM) in te stellen is een goede eerste stap in die richting. Voor ons kan een CRM enkel fungeren als laatste redmiddel en mag de benodigde capaciteit zeker niet over gedimensioneerd worden. Het mechanisme zal neutraal zijn vanuit technologisch standpunt. Het is belangrijk dat ook innovatieve technologieën zoals vraagbeheer, opslag en warmtekrachtkoppeling voldoende ruimte krijgen om mee te stappen in het CRM. Ook buitenlandse capaciteit net over de Belgische grens moet kunnen deelnemen. 

Gasgestookte centrales zullen een belangrijke rol spelen in deze energietransitie. Doordat gascentrales flexibel inzetbaar zijn, zijn ze compatibel met de productie-eenheden voor groene stroom. Bovendien zijn ze veel milieuvriendelijker dan de steenkool- of bruinkoolcentrales die elders mee de Europese energiemix bepalen. Met een goed uitgekiend beleid gaan onze efficiëntste gascentrales de meer vervuilende steenkoolcentrales in het buitenland uit de markt duwen. De stijgende prijs voor Europese CO2-emissierechten en het systematisch verminderen van de hoeveelheid rechten werkt dit in de hand. 

Een nieuwe kerncentrale in België is op dit moment niet aan de orde. De prijs per megawattuur (MWh) ligt vele male hoger dan die van hernieuwbare energie en elektriciteit geproduceerd door gascentrales. We willen vermijden dat België zich in een financieel en technisch erg onzeker langetermijnproject stort, zoals momenteel het geval is bij de bouw van nieuwe kerncentrales in een aantal Europese landen.

Energiefactuur 

We waken erover dat de energiefactuur voor iedereen betaalbaar blijft. 

Naar analogie met de loonnorm, maken we werk van een integrale energienorm. Deze volgt de verschillen in energiekost op met de ons omliggende landen en geeft de nodige signalen aan overheden en regulatoren om niet te verantwoorden verschillen weg te werken. Een integrale energienorm evalueert naast de energiefactuur van de vele (energie-intensieve) bedrijven die Vlaanderen rijk is, ook de betaalbaarheid van de energiefactuur voor gezinnen en kmo’s en beschermt hun koopkracht. 

Het is logisch dat de kosten voor de overgang naar een groene energieproductie en het beleid met betrekking tot rationeel energieverbruik evenredig gespreid moeten worden met de CO2-impact van de gebruikte energiebron. Momenteel worden die kosten te exclusief verhaald op de elektriciteitsfactuur. We willen daarom de aanvullende kostencomponenten (heffingen, bijdragen, openbare dienstverplichtingen en indirecte belastingen) in die zin hervormen. Zo beogen we een daling van het gebruik van fossiele brandstoffen en een gedeeltelijke verschuiving naar (hernieuwbare) elektriciteit. 

Iedereen moet in zijn basisenergiebehoeften kunnen voorzien. Een basisaansluiting voor elektriciteit is een recht van iedereen. Het Sociaal Verwarmingsfonds en de sociale tarieven moeten garanderen dat voor alle verwarmingsbronnen in huis een sociale tussenkomst mogelijk is. De middelen voor sociaal energiebeleid moeten een herverdeling blijven onder alle particulieren. Energiesnoeiers helpen kwetsbare doelgroepen energieverslindende apparaten te vervangen en woningen energiezuiniger te maken. De digitale meter opent een reeks mogelijkheden voor meer nauwgezette opvolging en hulp op maat voor mensen met betaalproblemen. Dat is een prioritaire opdracht voor het volgend energiearmoedeprogramma. Dat moet in intens overleg met de mensen van het terrein uitgewerkt worden. 

Energiebesparing 

De goedkoopste, meest duurzame energie is deze die niet wordt verbruikt. Twee van de sectoren met het grootste potentieel zijn de gebouwensector en de bedrijven. 

Gebouwen 

De gebouwensector in Vlaanderen heeft nog een groot potentieel voor energiebesparing. Ons woningpark is namelijk sterk verouderd: 58% van de woningen dateert van voor 1970. In 2050 moeten alle Vlaamse woningen het energielabel A hebben. Om die doelstellingen te bereiken moeten we 80 à 100 000 woningen per jaar renoveren of vervangen door nieuwbouw en zo de renovatiegraad opkrikken tot 3%. 

De periode direct na de aankoop is voor de meeste eigenaars hét moment om te verbouwen. We focussen daarom overheidsmiddelen op renovatie na verwerving. CD&V vindt dat mensen bij de aankoop van de enige en eigen woning verder ondersteund moeten worden voor de vereiste renovaties. 

Menselijke factoren zijn zo mogelijk nog belangrijker dan financiële prikkels om energiebesparing te stimuleren. Een zorgvuldige begeleiding blijkt telkens cruciaal voor het succes van alle renovatieconcepten. Als eerste laagdrempelig aanspreekpunt willen we in elk gemeentehuis een woon- en energieloket waar iedereen met al zijn vragen over wonen en energie terechtkan. Dit loket moet in de toekomst alle soorten renovatiepremies bundelen tot een eengemaakte premie. Hogere premies voor mensen met onvoldoende financiële draagkracht die hun pas gekocht huis energiezuinig willen maken, moeten overeind blijven. Voor gespecialiseerde vragen kan het woon- en energieloket doorverwijzen naar een professionele renovatie-expert. 

Bedrijven 

Voor het aanmoedigen van energiebesparing bij onze bedrijven, blijven we inzetten op de Vlaamse energiebeleidsovereenkomsten (EBO’s). We willen deze aanvullen met een broeikasgasreductiedoelstelling die waargemaakt kan worden via rendabele milieutechnologische verbeteringen of veranderingen in brandstofgebruik. 

Maar ook de niet energie-intensieve bedrijven moeten verder aangezet worden tot het verbeteren van hun energie-efficiëntie. Er is bijvoorbeeld nog veel energiebesparing mogelijk bij kmo’s. We rekenen daarvoor op de sectorale mini-energiebeleidsovereenkomsten (mini-EBO’s). 

In de landbouwsector gaat het onder meer over het optimaal isoleren en ventileren van gebouwen en stallen, aangepast gebruik en onderhoud van energie-efficiënte installaties en belichting, gebruik van warmtekrachtkoppeling, warmterecuperatie en het gebruik van laagwaardige warmte. Via gesubsidieerde adviesdiensten kan de landbouwer onafhankelijk advies krijgen rond energiebesparing. Hierbij wordt ook gebruik gemaakt van energiescans. De realisatie van energiebesparende maatregelen wordt ondersteund via landbouwinvesteringssteun. 

Hernieuwbare energie 

Als we de overgang naar een klimaatneutraal Europa in 2050 mee willen realiseren, moeten we in de eerste plaats inzetten op energiebesparing, op meer hernieuwbare energie en op een verregaande elektrificatie. Meer dan de helft van ons finale energieverbruik gaat op dit moment naar verwarming en koeling, véél meer dan naar elektriciteit en transport. Duurzame warmte- en koudevoorziening verdient dan ook veel meer aandacht dan in het verleden. 

We bouwen stelselmatig de hernieuwbare elektriciteitsproductie uit. We mikken in Vlaanderen in 2030 op minstens 2,5 Gigawatt (GW) windturbines op land, 6,7 GW zonnepanelen en minstens 4 GW offshore windvermogen voor onze kust. Dat zijn momenteel de minst dure hernieuwbare bronnen en hun kostprijs daalt nog. 

Diepe geothermie (aardwarmte) biedt kansen in Kempen en Limburg, mits voldoende lokale afzetmogelijkheden voor de geproduceerde warmte. Vlaanderen moeten durven steun geven om deze technologie verder te verkennen en uit te bouwen. 

De bouw van biomassacentrales dient omzichtig te gebeuren, zeker in gebieden met hoge bevolkingsdichtheid. We beperken de import van hout en biomassa voor deze centrales en eisen we maximaal nuttig gebruik van de warmte en strikte duurzaamheidscriteria. 

We mogen onze ambities voor groene stroom niet meer beperken tot ons eigen grondgebied. De productie van offshore windenergie moet worden opgevoerd. België dient daartoe een actieve rol op te nemen binnen de North Seas Energy Cooperation. Op die manier zetten we verder in op technologie waar Belgische bedrijven mee in de spits staan. Daartoe moeten we eveneens investeren in extra interconnecties, zoals de recent geopende Nemo-lijn naar Groot-Brittannië en een versterking van het transportnetwerk op land. 

Collectieve warmte-uitwisseling via warmtenetten kan op de meest gunstige locaties qua beschikbare warmte en warmtevraag milieuwinst opleveren tegenover individuele verwarmingssystemen. Steun moet gaan naar nieuwe netten die worden gevoed door groene warmte of restwarmte, of die op korte termijn in die zin kunnen worden omgebouwd. 

Duurzaam gas, geproduceerd uit hernieuwbare elektriciteit, afval of gewasresten kan worden ingezet via de bestaande aardgasinfrastructuur. Via een sluitend systeem van garanties van oorsprong gaan verbruikers bewust voor groen gas kunnen kiezen. 

Elektrificatie 

De elektrificatie van ons wagenpark (elektrische voertuigen) en onze gebouwverwarming (warmtepompen) is een van de belangrijkste hefbomen in de verduurzaming van ons energiesysteem. 

Dankzij CD&V zullen alle nieuwe bedrijfswagens vanaf 2026 elektrisch zijn. Deze wagens zullen de jaren daarop de tweedehandsmarkt voeden en versneld vergroenen. Om de opkomst van elektrische wagens te ondersteunen, moeten we ambitieuzer zijn qua laadpalen. In centra moeten er binnen een straal van één kilometer meerdere publieke laadpalen te vinden zijn en langs autosnelwegen bouwen we een lint van snelladers. Nieuwe ontwikkelingen (wonen of bedrijven) en mobipunten worden voorzien van voldoende laadinfrastructuur. 

Vanaf 2020 koopt De Lijn enkel nog bussen op alternatieve aandrijving zoals elektriciteit of waterstof. Ook de verdere elektrificatie van de spoorlijnen en het goederenvervoer is voor ons prioritair. 

Schepen die gedokt zijn kunnen via walstroominfrastructuur gebruik maken van een aansluiting op het elektriciteitsnet. Zo wordt er een alternatief aangeboden voor de generatoren op fossiele brandstoffen dat zowel het klimaat als de luchtkwaliteit ten goede komt. 

Internationale samenwerking 

We engageren ons voor een sterkere Europese energie-unie, met meer internationale samenwerking. Willen we in België onze elektriciteit en aardgas tegen de laagst mogelijke kost hebben én tegelijk zo klimaatvriendelijk en betrouwbaar mogelijk, dan is meer Europese samenwerking het beste antwoord. Alleen zijn we te klein om de uitdagingen van de elektriciteitstransitie kostenefficiënt aan te pakken. 

Door energiesystemen en -markten in Europa beter te integreren via extra grensoverschrijdende energieverbindingen en geharmoniseerde marktregels kan energie vrijer circuleren. Schaalvoordelen maken onze energie betaalbaarder. 

België is nu al een centraal aardgasknooppunt voor de West-Europese markt. Het levert ons zeer competitieve gasprijzen op. Die positie moeten we verdedigen. Hetzelfde voordeel moeten we trachten te bereiken voor elektriciteit door de interconnecties met de buurlanden verder te versterken en het gebruik nog te verbeteren. Bijkomende interconnecties hebben een belangrijke meerwaarde voor de bijkomende integratie van hernieuwbare productie en dus het koolstofarm maken van de economie. 

Een sterkere Europese energie-unie is bovendien nodig om de netwerkkosten, toeslagen en taksen meer op mekaar af te stemmen en zo een ‘race naar de bodem’ qua energienevenkosten te vermijden.