Cultuur

De levenskwaliteit van mensen wordt bepaald door hun gezondheid, hun gezinsleven, hun job, de plek waar ze wonen… Minder zichtbaar is de impact van vrijetijdsbesteding. Nochtans is die onmiskenbaar want wetenschappelijk onderzoek heeft de positieve gezondheidseffecten van culturele activiteiten aangetoond. Elke mens heeft recht om op een kwalitatieve manier te ontspannen. Je beleeft er plezier aan, het draagt bij tot je persoonlijke ontwikkeling en… het zorgt voor gemeenschapsvorming en verbinding. Denken we maar aan het verenigingsleven, aan culturele activiteiten, aan ontmoetingsplaatsen. Cultuur draagt bij aan onze democratie via de maatschappelijke, persoonlijke én economische rol die het heeft in onze samenleving.

Deelnemen aan het kwaliteitsvol cultuuraanbod is dus een basisrecht  voor elke mens want essentieel om je gelukkig en gezond te voelen. Toch blijkt uit participatie-onderzoek dat -ondanks volgehouden inspanningen van de cultuursector- heel wat mensen niet deelnemen aan het culturele leven door allerlei belemmeringen.  Soms is er een moeilijke combinatie van werk, zorg en gezin.  Het zijn zelfs niet altijd financiële drempels die de weg versperren, vaker gaat het om een verschil in interesse, mentaliteit, angst voor het onbekende, onvoldoende kennis. De toegenomen diversiteit in onze samenleving is daarbij een belangrijke maatschappelijke uitdaging omdat nog steeds vooral de blanke, opgeleide middenklasse zich herkennen in het aanbod. Etnisch-culturele en maatschappelijke diversiteit moeten als troef uitgespeeld worden. Empowerment en emancipatie door cultuur zijn de basis geweest voor de Vlaamse ontvoogding, ze kunnen dit ook zijn om diversiteit in onze samenleving te verankeren.

Cultuur werkt sterk emanciperend, maar voor sommige groepen moeten we nog vele drempels wegwerken door in te zetten op cultuureducatie, cultuurspreiding maar vooral een ruim, divers en kwalitatief cultureel aanbod. 

1. Cultuureducatie:

Onbekend is onbemind. Cultuureducatie draagt bij tot cultuurbeleving, cultuurparticipatie én cultuurcreatie. Via een doorgedreven cultuureducatiebeleid versterken we de culturele competenties.

We streven naar een uitgebreid netwerk aan cultuureducatieve activiteiten voor jong en oud om de participatie én de creatie te verhogen. Meer STEAM-richtingen (‘Science, Technology, Engineering, Art & Mathematics’) en ‘coteaching’ kunnen bijdragen tot een sterker cultuureducatieonderwijs.. Ook binnen het vrijetijdsaanbod moet er voldoende aandacht zijn, zodat jongeren op een speelse manier geprikkeld worden voor STEAM (bv. door jeugdorganisaties, het deeltijds kunstonderwijs of sociaal-culturele organisaties). De mogelijkheden die het nieuwe decreet voor het deeltijds kunstonderwijs biedt om samenwerking met amateurkunstenorganisaties en het dagonderwijs uit te bouwen, willen we aangrijpen. We voorzien ook open leer- en creatieruimte, aansluitend bij scholen, organisaties en bedrijven.

CD&V wil een uitgebouwd en gedragen leesbevorderingsbeleid omdat goed en graag lezen onontbeerlijk is om deel te kunnen nemen aan onze samenleving. 

2. Cultuuraanbod:

Het cultuuraanbod moet nog meer Vlamingen bereiken. We willen daarom een divers aanbod voor een divers publiek. We kiezen voor een ruim en kwaliteitsvol aanbod dat ontmoetingen tussen mensen van alle generaties en culturen mogelijk maakt zodat mensen vrij zijn in hun keuze en zich eventueel kunnen specialiseren. 

Om diversiteit echt een plaats te geven moeten we niet alleen denken in termen van ‘toeleiding’ en ‘publieksbemiddeling’, maar moeten we ook het bestaande aanbod in vraag stellen en openbreken. Etnisch-culturele en maatschappelijke diversiteit moet ook sterker verankerd worden door samenwerking en netwerking. We moeten de omslag maken naar een subsidie-beleid dat meer maatwerk biedt en dus meer ruimte voor bottom up- initiatieven. Vertrouwen in wat mensen zelf organiseren, is daarbij essentieel. De overheid moet niet in de plaats van het vrij initiatief treden maar faciliteert het bestaande aanbod en vult enkel lacunes in. Dat wil ook zeggen dat experimenteren en dus beginnersfouten maken, toegelaten is zonder dat er sanctionering op volgt. 

De kunstensector kent in Vlaanderen een enorme bloei, de kwaliteit is hoog en de sector draagt daarmee  ontegensprekelijk bij tot de internationale uitstraling van Vlaanderen en Brussel. Wereldwijd worden onze kunstenaars geroemd. Het cultuurbeleid in Vlaanderen moet kunstenaars versterken en een kwalitatief en divers kunstenlandschap garanderen. We moeten hen omarmen, zonder hen te verstikken, door hen  een beleid op maat aan te bieden. Zij zijn immers uitstekende ambassadeurs van een regio die innovatie en creativiteit als een van haar troeven wilt uitspelen. CD&V blijft uitdrukkelijk geloven in de meerwaarde van een Kunstenfonds als instrument dat aanvullend op het kunstendecreet kan werken naar analogie met de goed functionerende fondsen voor film & games (VAF) en literatuur (Literatuur Vlaanderen). De sector wordt zo mede-actor in het ondersteuningsbeleid en vormen van privaat-publieke samenwerking worden makkelijker. Het laat toe om kunstenaars en organisaties die een project willen realiseren op maat te helpen. Dit moet een hefboomwerking creëren voor meer diversiteit in de kunstensector.

Er moet gewerkt worden aan samenwerking tussen de cultuursector en de markt. De Culturele Creatieve Sectoren  leveren een belangrijke economische toegevoegde waarde. We vragen aandacht voor de onafhankelijke boekhandel en wijkbioscoop, die binnen een economische marktwerking, een grote meerwaarde bieden op het vlak van spreiding en culturele diversiteit. Ook ondernemerschap in de non-profitsector verdient ondersteuning. Dit mag uiteraard niet leiden tot een ‘economisering’ van de hele cultuursector. 

Cultuur in Vlaanderen wordt niet alleen gemaakt door professionele kunstenaars, maar ook door vele amateurkunstenaars. Er moeten meer bruggen geslagen worden tussen amateurkunsten en andere sectoren zoals jeugd, onderwijs en professionele kunsten. Dit kan o.a. via het deeltijds kunstonderwijs, maar ook via co-creaties, coproducties, door specifieke ondersteuning en toeleiding van semiprofessionele amateurkunstenaars naar de professionele kunstensector en door een coherent internationaal stimuleringsbeleid. 

Sociaal-culturele verenigingen zijn plekken bij uitstek waar mensen elkaar ontmoeten en op een zinvolle manier  tijd met elkaar doorbrengen. Sociaal-cultureel volwassenenwerk lokt mensen naar buiten, zet ze in beweging, vormt ze en spoort ze aan tot actie. Zo leert men keuzes te maken en zelfstandig, kritisch en creatief omgaan met het ruimere sociaal-cultureel en maatschappelijk gebeuren en verruimt men zijn blik op de wereld. Ons rijke verenigingsleven staat echter onder druk door maatschappelijke verschuivingen. De vrijetijdsinvulling  van de Vlaming veranderde ingrijpend. Het sociaal-cultureel volwassenenwerk heeft zichzelf de voorbije jaren moeten heruitvinden en staat voor een permanente uitdaging van herwaardering en legitimering. Door in te zetten en in te spelen op deze tendensen kan de sector versterkt uit dit proces komen. Het sociaal-cultureel werk moet zijn voortrekkersrol als bruggenbouwer in de samenleving bevestigen : aansluiting vinden bij diversiteit en jongere generaties en tegelijk omgaan met vergrijzing. 

3. Cultuurspreiding: 

Meer mensen zullen kunnen deelnemen aan cultuur als we het aanbod spreiden, toegankelijker maken en diverser maken. Cultuur in Vlaanderen wordt niet alleen gemaakt en verspreid door professionele kunstenaars, maar ook door het  middenveld, met de inzet van duizenden vrijwilligers: ons rijk verenigingsleven, ons cultureel erfgoed, de  amateurkunsten. Lokaal zet men de eerste en vaak ook de laatste cultuurstappen in de bibliotheek, het gemeenschaps- of cultuurcentrum. De aandacht voor cultuur beperkt zich dus niet tot de centrumsteden. Elke buurt heeft recht op betaalbare en toegankelijke plekken om van cultuur te genieten, om te feesten, te vergaderen, te repeteren, …. Met polyvalente, goed bereikbare en uitgeruste ontmoetingsplaatsen, maar evengoed met open ruimte en stilteplekken om tot rust te komen. Bij de ontwikkeling van ruimtelijke plannen voorzien we vrijplaatsen in de publieke ruimte die een (tijdelijke) culturele bestemming kunnen krijgen of ‘ingepalmd’ kunnen worden door jongeren.  Creatieve verhuurkantoren  naar analogie met de sociale verhuurkantoren kunnen een oplossing zijn om leegstaande fabrieksruimten, kerken, enz. te verhuren als atelierruimte aan wie creatief bezig wil zijn, zowel voor professionele als voor amateurkunstenaars. Op die manier geven we leegstaande gebouwen een zinvolle bestemming. Dergelijke flexibele werkplekken kunnen uitgroeien tot broeihaarden van jonge creatievelingen. 

De UiTPAS willen we in heel Vlaanderen uitrollen zodat we de veelheid aan kortings-, voordeel-, klanten- en kansenpassen terugbrengen tot één geautomatiseerd systeem. Mensen in armoede kunnen zo op een niet-stigmatiserende manier participeren. Er moet daarbij voldoende aandacht gaan naar communicatie, een voldoende breed en divers aanbod (ook van amateurkunsten) en de nodige engagementen voor toeleiding om mensen op weg te helpen. De databank ‘UiT in Vlaanderen’ willen we versterken we met een digitaal platform voor verenigingen om aan te kondigen welke mensen en competenties ze nog zoeken en geïnteresseerden uitgebreid kunnen zoeken in het ruime aanbod aan vrijetijdsorganisaties waar ze kunnen deelnemen aan activiteiten, maar ook een meer permanent engagement kunnen opnemen als lid, bestuurslid of vrijwilliger. Daarnaast moet een abonnementsformule uitgewerkt worden waarmee men alle vormen van vrijetijdsbesteding kan beleven. 

Rentmeesterschap is een belangrijke pijler van de christendemocratie. We dragen zorg voor ons leefmilieu, inclusief ons erfgoed dat als getuige van ons verleden, de basis vormt van onze gemeenschappelijke identiteit en cultuur. Als wij vanuit onze geschiedenis het heden willen begrijpen en de toekomst vorm willen geven, dan is het immers essentieel om ons erfgoed te bewaren en te ontsluiten. We willen een coherente beleidsvisie rond een globaal erfgoedbeleid dat de volledige erfgoedketen samenbrengt zodat zij alle kansen krijgt om zich te ontwikkelen.  Erfgoedbescherming heeft maar zin als er ook ontsluiting en, indien nodig, herbestemming is. De erfgoedsector moet alle kansen krijgen zich te ontwikkelen. Onze rijke erfgoedcollecties hebben recht op musea die correct gesubsidieerd worden. Er is ook nood aan een successieregeling voor verzamelaars en een garantieregeling bij langdurige bruikleen van collecties. Het depotbeleid en het ondernemerschap in de erfgoedsector moeten gestimuleerd worden. 

Een andere grote uitdaging is duurzaamheid: hoe kunnen we het nieuwe vrijetijdsbeleid op een duurzame manier  organiseren? Op vele vlakken zijn de grenzen van wat mogelijk is bereikt: ruimtelijke ordening, economisch en  financieel, grondstoffen bijna uitgeput, mobiliteit, enz. Digitalisering kan hier een oplossing bieden. Zo hebben we tijdens de pandemie online cultuurbeleving leren waarderen. Maar digitalisering is ook een uitdaging : hoe kunnen we rentmeesterschap toepassen in het digitale tijdperk en zullen we ons digitale erfgoed kunnen overdragen aan de toekomstige generaties? 

CD&V gelooft sterk in de voordelen van het samenwerkingsfederalisme via structureel overleg tussen de Vlaamse en federale overheid over cultuurgelinkte federale bevoegdheden zoals auteursrechten, sociale en fiscale statuten voor auteurs, kunstenaars en vrijwilligers, btw, fiscale giften, enz.

De federale wetenschappelijke instellingen beschikken over rijke collecties en een uitzonderlijke expertise. Met zo’n erfgoed in hartje Europa zijn grotere bezoekersaantallen mogelijk. De musea kunnen elkaar nog aanzienlijk versterken. Om de troeven van deze instellingen écht te kunnen uitspelen, hebben ze nood aan een modern, dynamisch beheer en een aantrekkelijke infrastructuur. CD&V wil de aansturing van deze instellingen verbeteren. Het managementteam willen we de middelen en verantwoordelijkheid geven om een ambitieus groeiplan uit te werken, gestoeld op een beheerscontract en een meerjarenbudget. We stellen voor deze instellingen te responsabiliseren en te verzelfstandigen als autonome instellingen (bv. als stichting, instelling van openbaar nut of nv van publiek recht), met een eigen raad van bestuur waarin de federale overheid en de gemeenschappen vertegenwoordigd zijn. Ook in de federale culturele instellingen Bozar, de Munt en het Nationaal Orkest moeten de gemeenschappen volwaardig deel uitmaken van het bestuur samen met de federale overheid, het beleid van deze instellingen bepalen.