Asiel is voor veel mensen het meest zichtbare onderdeel van migratie. Mensen op de vlucht voor oorlog en geweld die een gevaarlijke tocht ondernemen, op zoek naar bescherming, spreken nu eenmaal tot de verbeelding. In België maakten erkende vluchtelingen, altijd al, slechts een klein percentage van het totaal aantal nieuwkomers uit. Mensen die naar België komen in het kader van gezinshereniging zijn traditioneel de grootste groep.
Door de vluchtelingencrisis staan migratie in het algemeen en asiel in het bijzonder in het centrum van het publieke debat. Het aantal asielzoekers groeit en ook het aantal asielzoekers dat erkend wordt als vluchteling of subsidiair beschermde zit in stijgende lijn. In 2015 waren er 35.476 asielaanvragen, in vergelijking met de 17.213 in 2014 en 15.840 in 2013. Het beschermingspercentage lag in 2015 op 60,7%, op 46,8% in 2014 en op 22,8% in 2013. Deze cijfers tonen de noodzaak van een onderbouwde visie en beleid duidelijk aan. Christendemocraten kiezen voor een humaan en correct asielbeleid. Bijzondere aandacht is er voor de precariteit van de meest kwetsbare groepen: niet-begeleide minderjarigen, vrouwen, alleenstaande moeders…
De mens staat centraal. Mensen die op de vlucht zijn voor oorlog en vervolging, mensen die nood hebben aan bescherming, moeten die ook krijgen. Dat heet ‘solidariteit’. Maar we moeten eerlijk zijn. We kunnen in ons land niet alle vluchtelingen van de wereld opvangen. Noch kunnen we iedereen die hier aankomt ook laten blijven als blijkt dat ze geen nood aan bescherming hebben. Mensen die asiel aanvragen, maar dat doen uit louter economische overwegingen, maken geen kans op erkenning. Om te zien wie wel en niet in aanmerking komt voor bescherming gaan we voor een snelle, duidelijke en kwaliteitsvolle asielprocedure die de betrokkene rechtszekerheid biedt.
We houden vast aan een humane bescherming van vluchtelingen, in overeenstemming met onze internationale engagementen, zoals het VN-Vluchtelingenverdrag van 1951 (Conventie van Genève), dat de internationale bron blijft voor de rechten en plichten van mensen op de vlucht
De vluchtelingencrisis is een uitdaging die België niet alleen aankan. Vanuit conflictzones aan de grenzen van de Europese Unie vluchten personen naar de verschillende lidstaten. Momenteel lijken lidstaten vooral een eigen beleid te willen voeren. Hekken, gesloten grenzen, niet of onvoldoende registratie van asielzoekers e.d. zijn geen oplossing. Ze verplaatsen het probleem. België en de andere EU-landen kunnen deze uitdaging niet afzonderlijk aan. Europese samenwerking is voor ons het enige antwoord dat soelaas kan brengen op lange termijn. De solidariteit tussen lidstaten is essentieel.
Een coherent buitenlands en defensiebeleid dat conflicten en oorlogssituaties aanpakt is essentieel. Dit kan dus ook militaire tussenkomsten impliceren. Zolang oorlogen en geweld woeden aan de grenzen van de Unie en elders in de wereld, zullen vluchtelingenstromen bestaan. Wanneer geweld mensen op de vlucht doet slaan, moeten we snel handelen. We mikken in eerste instantie op kwaliteitsvolle opvang in de regio zelf. Vluchtelingen moeten er kunnen rekenen op voldoende toegang tot fysische en psychische gezondheidszorg, onderwijs en arbeid. In de mate dat de buurlanden in de regio dit niet alleen kunnen, moet Europa steun vrijmaken. Zo vermijden we dat vluchtelingen beginnen aan een lange en gevaarlijke tocht. Een tocht waarvan vooral mensensmokkelaars beter worden. Veel vluchtelingen willen na het conflict snel naar huis terug. Opvang dicht bij het thuisland is de beste oplossing en verdient de voorkeur. Aanvullend is een eengemaakte Europese asielprocedure en een adequaat terugkeerbeleid aangewezen.
Maar niet iedereen blijft natuurlijk in de regio. Zeker niet als conflicten lang aanslepen, voorzieningen in buurlanden niet toereikend zijn en geen perspectief bieden op een veilig en stabiel leven. Een sterkere controle van de Europese buitengrenzen is dan ook nodig, zeker als we willen vermijden dat binnen de EU weer grenscontroles worden ingevoerd. Uiteraard blijft onder alle omstandigheden het redden van mensenlevens, bv. op zee, onze eerste bekommernis. Lidstaten aan de buitengrenzen hebben een grote verantwoordelijkheid. Ze staan er echter niet alleen voor en moeten geholpen worden door andere lidstaten. Het spreekt voor zich dat dit alles niet mogelijk is zonder samenwerking tussen de Unie en haar buurlanden buiten de Unie.
Deze samenwerking moet in eerste instantie voorkomen dat mensen de tocht naar de EU ondernemen. Zo vermijden we discussies over de wettelijkheid en wenselijkheid van een terugdringbeleid (mensen terugsturen zonder kans om asiel aan te vragen, de zogenaamde ‘pushbacks’), ook al zijn we altijd zeer duidelijk geweest hieromtrent. De Europese rechtspraak is trouwens duidelijk: een terugdringbeleid kan niet. Mensen hebben het recht asiel aan te vragen. Of ze al dan niet bescherming krijgen, wordt nadien onderzocht. Geenszins mogen mensen zomaar teruggestuurd worden zonder hun recht op een asielaanvraag te hebben kunnen uitoefenen. En al helemaal niet als dat betekent dat hun leven opnieuw in gevaar wordt gebracht.
Ook bij verwerking van aanvragen en opvang van asielzoekers moet solidariteit tussen de lidstaten bestaan. We ondersteunen het systeem van ‘verzamelpunten’ (‘hotspots’) in de lidstaten aan de buitengrenzen. In deze ‘hotspots’ moet een eerste registratie en doorlichting van asielzoekers gebeuren. Zo kunnen asielzoekers die bijna zeker in aanmerking komen voor bescherming, gescheiden worden van de rest. Vervolgens worden ze via een permanent quotasysteem verdeeld over de lidstaten van de Unie. Zij zijn verantwoordelijk voor de opvang en het verdere verloop van de asielaanvraag.
Een goed functionerend asielbeleid kan niet zonder een humaan en kordaat terugkeerbeleid. Het is nog altijd de achilleshiel van het Belgisch en Europees asielbeleid. Nochtans is het er een onmisbaar sluitstuk van. Via een snelle terugkeer hebben de betrokkenen spoedig duidelijkheid over hun toekomst en worden potentiële vertrekkers, gelokt door valse verwachtingen en beloftes, ontmoedigd. Meer dan ooit moeten we inzetten op terugkeerbeleid. Wij kiezen daarbij altijd voor vrijwillige terugkeer als het kan, maar gedwongen terugkeer als het moet. Vrijwillige terugkeer, waartoe in eerste instantie iedereen toegang krijgt, is de meest duurzame vorm van terugkeer. De betrokkene wordt geholpen om zijn leven in het land van herkomst (of in een derde land) terug op de rails te zetten. Voor wie daar geen gebruik van wil maken, is gedwongen terugkeer de enige andere optie. Ook in het terugkeerbeleid moet meer worden samengewerkt op Europees niveau. Samenwerking tussen lidstaten kan de terugkeer efficiënter doen verlopen. Misbruik van de asielprocedure (bv. meervoudige aanvragen) louter om terugkeer te voorkomen, pakken we verder aan.
Tenslotte mogen we het veiligheidsaspect niet uit het oog verliezen. Dat is voor veel mensen een bekommernis. Asielzoekers worden bij registratie grondig doorgelicht. Ze worden medisch doorgelicht, maar de veiligheidsdiensten kijken ook hun achtergrond na en gaan na of ze geen gevaar betekenen voor de maatschappij. Elke kans tot verbetering moeten we grijpen, in het bijzonder qua versterking van de informatie-uitwisseling tussen de bevoegde diensten van de EU-lidstaten.
