De Vlaamse Regering heeft enkele belangrijke initiatieven goedgekeurd die mee aan de basis zullen liggen van de nieuwe richting waarin de jeugdhulp verder evolueert. Het gaat onder meer om de uitrol van ‘Eén Gezin, Eén Plan’ over heel Vlaanderen, een verlenging van de gezinshuiswerking binnen SOS Kinderdorpen en een plan voor meer rechten voor kinderen en jongeren in de gesloten of besloten opvang. De initiatieven, uitgetekend door Vlaams minister van Welzijn en Volksgezondheid Wouter Beke, kaderen in de uitdagingen die binnen de jeugdhulpsector bestaan om hulp zo nabij mogelijk en op maat van elk gezin vorm te geven.
Intensieve samenwerking en lokale verankering
De nood aan directe ondersteuning bij gezinnen blijft enorm hoog. De afgelopen jaren werden samenwerkingsverbanden opgestart in enkele pilootregio’s onder de noemer ‘Eén gezin - één plan’. Verschillende hulpverleners uit diverse organisaties binnen de jeugdhulp, geestelijke gezondheidszorg en de sector voor personen met een beperking werken er intensief samen om gezinnen voor wie hulp ontoereikend is vanuit een partnerschap beter te ondersteunen. Ze werken op een korte tijdspanne samen met het gezin én hun netwerk een plan uit om hun hulpverleningstraject weer in handen te nemen en alle domeinen waar problemen schuilen binnen een gezin samen aan te pakken. Na een initieel budget van bijna 15 miljoen euro volgt nu nog een bijkomende investering van meer dan 9 miljoen euro. Zo kan ‘Eén gezin - één plan’ worden uitgerold over heel Vlaanderen.
Met de beslissing van de Vlaamse Regering om voluit de kaart te trekken van de regio’s ‘Eén gezin - één plan’ als belangrijke ankerpunten voor de organisatie van de jeugdhulp wordt ook het Agentschap Opgroeien verder uitgedaagd om de jeugdhulp zo lokaal mogelijk te verankeren en laagdrempelig te maken voor gezinnen met een hulpvraag. Dat start bij een sterke samenwerking met de lokale besturen om samen behoeften te detecteren en oplossingen op maat uit te werken, gezinnen preventief op te vangen in bijvoorbeeld de Huizen van het Kind om escalatie te voorkomen, vlot en op maat jeugdhulp te kunnen bijschakelen en weer afschakelen, en waar nodig ook gespecialiseerde hulp mogelijk maken. Ook een nauwere samenwerking tussen jeugdhulp en jeugdwerk, onderwijs en vrije tijd is daarbij cruciaal.
Wouter Beke: “De uitrol van ‘Eén gezin, één plan’ biedt nieuwe mogelijkheden om de jeugdhulp veel dichter bij de mensen te organiseren. We zien initiatiefnemers uit diverse sectoren gedeelde verantwoordelijkheid opnemen en flexibel inspelen op de noden die gezinnen hebben. De formule biedt de jeugdhulp ook volop de kans om op basis van lokale behoeften de dienstverlening in te kleuren, en zo in te spelen op specifiek behoeften, in een stedelijke of meer landelijke context, en mee te werken aan zorgzame buurten. Het is onze ambitie om drempels in de hulpverlening weg te werken en ook de eigen dienstverlening van het Agentschap Opgroeien verder te integreren en dichtbij de mensen te organiseren.”
Inzetten op kleinschalige opvang
Met projectsubsidies ging SOS Kinderdorpen in 2020 aan de slag om een gezinshuiswerking op te starten. Binnen een gezinshuis vangt een SIMBA-ouder als geschoolde professional jonge kinderen tussen 0 en 6 jaar op, vaak broers en zussen die samen een plek nodig hebben of kinderen met extra zorgnoden. De kinderen worden opgevangen in het huis van de SIMBA-ouder zelf en met ondersteuning van een contextbegeleider. Op die manier wordt ingezet op rust en stabiliteit en ligt de focus op een terugkeer naar huis. Een jaar na de opstart investeert de Vlaamse regering opnieuw 300.000 euro aan projectsubsidies om het pilootproject te verlengen tot eind 2021.
Wouter Beke: “Een gezinshuis biedt kleinschalige opvang wanneer jonge kinderen voor korte tijd niet thuis kunnen opgroeien en het aanbod binnen pleegzorg geen passend antwoord kan bieden. Op die manier krijgen bijvoorbeeld ook broers en zussen de kans om toch samen op te groeien. We krijgen volop signalen vanuit de jeugdhulp dat voorzieningen hier graag mee hun schouders onder zetten en werken nu binnen dit piloottraject de laatste drempels weg voor een duurzame uitrol van het concept vanaf 2022.”
Meer rechten voor kinderen en jongeren in gesloten opvang
Het Steunpunt WVG evalueerde de huidige Vlaamse interne rechtspositie van minderjarigen tegen het licht van het internationale mensen- en kinderrechtelijke kader. Het onderzoek toont aan dat er op het vlak van de interne rechtspositie van minderjarigen in gesloten opvang in de Vlaamse regelgeving al heel wat geregeld is. Voor wat nog geregeld moete worden, moet één rechtspositieregeling gemaakt worden, met waar nodig specifieke of afwijkende bepalingen.
De voorgestelde aanpassingen bepalen onder meer dat jongeren zo dicht mogelijk bij hun vaste woonplaats moeten worden opgevangen en ze op vlak van onderwijs hun traject zo mogelijk moeten kunnen verderzetten vanuit de opvangplek. De regels rond afzondering en kamermomenten en de rechten op vlak van vrije tijd worden duidelijker bepaald. De Vlaamse Regering engageert zich nu om de aanbevelingen (bijvoorbeeld rond recht op vrije tijd, het recht op bijstand, gepaste infrastructuur, rond fouilleren, een onderbouwd sanctiebeleid, toeleiding naar werk, regels rond afzondering en fixatie, …) om te zetten in wetgeving en start voor de concrete vertaling ervan in rechtsregels een beleidstraject met betrokkenheid van alle stakeholders. De eerste teksten worden verwacht in september 2022.
“Kinder- en jeugdrechten vormen een belangrijke rode draad in ons beleid voor de jeugdhulp. We nemen de aanbevelingen uit het onderzoek daarom ter harte en engageren ons om een aantal belangrijke rechtswaarborgen voor kinderen en jongeren in de wetgeving op te nemen. Zo willen we dat ook jongeren die in een gesloten setting verblijven, voldoende contact houden met belangrijke steunfiguren. Uit onderzoek blijkt immers dat dat cruciaal is voor hun verdere ontplooiing en toekomstmogelijkheden. Ook op vlak van onderwijs willen we de link met de lopende opleiding zo sterk mogelijk behouden, zodat de ontwikkeling van jongeren niet tot stilstand komt”, zegt Wouter Beke.
Administrateur-generaal van agentschap Opgroeien, Katrien Verhegge: "Als we in gesprek gaan met kinderen, jongeren en ouders die in contact komen met jeugdhulp, horen we heel duidelijk de vraag om van jeugdhulp een nog warmere plek te maken, om gezinnen niet los te laten. De trajecten binnen jeugdhulp die nu verder versterkt worden, zijn echt gegroeid vanuit die noden. Met 'Eén gezin, één plan spreken we de belofte uit om binnen de maand samen te werken aan een perspectief voor het hele gezin, over organisaties heen. We merken dat dat een positief effect heeft en gezinnen opnieuw de drive voelen om ervoor te gaan. Door in te zetten op gezinshuizen willen we broers en zussen ook wanneer het moeilijk loopt toch zoveel mogelijk samenhouden. Binnen het decreet rechtspositie ten slotte, laten we duidelijk merken dat we jongeren niet willen afsluiten van de samenleving. Vanuit een gesloten of besloten setting willen we ervoor zorgen dat jongeren zich opnieuw kunnen nestelen, door verbinding te leggen met hun school, de plek waar ze wonen en met belangrijke mensen in hun leven."
