Vrije Tribune in 'De Standaard': Terug naar school, maar in wat voor gebouwen?

Binnenkort start het nieuwe schooljaar in Vlaanderen. In 6.318 vestigingen gaan de schooldeuren weer open, in 260.935 lokalen wordt weer les gegeven. Vorig jaar werd herhaaldelijk aangestipt dat er in de grote steden te weinig ruimte was om alle kandidaat-leerlingen van de grotere steden een plaats te geven in de basisschool, en dus is er geld uitgetrokken om dat capaciteitsprobleem aan te pakken.
Maar die ruimte- en infrastructuurproblemen zijn er niet alleen in scholen of gemeenten waar het aantal schoolgaande jongeren plots is toegenomen.
Bijna een derde van de ruim 16.000 Vlaamse schoolgebouwen dateert van voor 1950. Ze zijn dus minstens 62 jaar. Niet onlogisch dat er in veel gevallen dringend onderhouds- of vernieuwingswerken nodig zijn. De kosten daarvoor kunnen niet zomaar betaald worden met de werkingstoelagen die de scholen krijgen op basis van hun leerlingenaantal krijgen. De meeste schoolbesturen hebben dat geld al evenmin 'in kas'.
Voor dat soort investeringen doet een schoolbestuur doorgaans een beroep op subsidies van Agion, het Agentschap voor Infrastructuur in het Onderwijs. Het niet door de subsidie gedekte deel van de kostprijs moet vaak geleend worden, omdat de schoolbesturen zelfs dat geld niet zomaar kunnen neertellen.
Meer dan twintig jaar wachten
Dat een subsidieaanvraag niet van de ene dag op de andere groen licht krijgt, is normaal, maar de wachtlijst bij Agion is wel heel erg lang geworden, en dat omdat er simpelweg onvoldoende fondsen zijn voor scholenbouw. Voor specifieke, kleinere projecten is wel voorzien in een versnelde subsidiëring, maar een school die vandaag een subsidie aanvraagt voor een grote investering, moet rekening houden met een wachttijd van minstens twintig jaar voordat het geld beschikbaar gemaakt kan worden. Twintig jaar, jawel.
De school kan onmogelijk weten of ze over twintig jaar nog dezelfde noden zal hebben en of ze dan voldoende werkingsmiddelen zal hebben om die lening af te betalen. Als het leerlingenaantal in die twintig jaar fors toeneemt, is het zeer goed mogelijk dat men al weet dat er ruimtegebrek komt in gebouwen waarvoor subsidie aangevraagd is, nog voor ze gerealiseerd zijn.
Op zo'n lange termijn is het ook onmogelijk de juiste kosten voor een bouwproject in te schatten. Zo zijn de laatste tien jaar de lonen en de prijzen voor materialen in de bouw met 40 procent gestegen. Houden we ook rekening met de meerkosten in de bouw door nieuwe reglementeringen en wijzigende behoeften, dan wordt rekening gehouden met een stijging van de kostprijs met meer dan 60 procent.
In 2006 heeft toenmalig minister van Onderwijs Frank Vandenbroucke (SP.A) voor de scholenbouw een inhaaloperatie gelanceerd in privaat-publieke samenwerking. Probleem is dat het uitgetrokken bedrag slechts een oplossing bieden voor 4 procent van de nodige vloeroppervlakte in de Vlaamse scholen. Bovendien heeft Agion geen extra ruimte gekregen voor de gewone financiering. Ondertussen zijn we zes jaar verder en stelt minister Smet, nu bevoegd voor onderwijs, dat het totale bedrag van de bouwprojecten op de wachtlijst ondertussen is opgelopen tot 4 miljard euro voor alle Vlaamse scholen samen.
Lekkende daken
Binnenkort zal de Vlaamse regering voor het vrije onderwijs dertig jaar lang 60 miljoen euro besteden aan de bouw van scholen, maar dat blijft dus beperkt tot 4 procent van de totale nodige oppervlakte aan infrastructuur. Voor de resterende 96 procent blijft 95 miljoen euro over. Met dat bedrag kan de wachtlijst van Agion alleen nog aangroeien. Er moet dus een groter budget komen voor scholenbouw vanaf de begroting 2013, los van de zinvolle bijsturingen die de minister nu al doet. Komt er geen extra geld voor scholenbouw, dan kunnen we tegelijk ook een kruis maken over de nodige renovatie- en uitbreidingswerken aan bestaande gebouwen. En dat terwijl het welbevinden van leerlingen op school volgens recent onderzoek toch sterk bepaald wordt door het comfort en de aantrekkelijkheid van de gebouwen.
De hallucinant lange wachtlijst van Agion vormt stilaan een bedreiging voor ons onderwijs. Als het dak lekt, moet een school geen emmertjes krijgen om het regenwater op te vangen, maar moet ze op korte termijn een subsidie krijgen en een lening kunnen afsluiten om dakwerken uit te voeren.
Daar is meer geld voor nodig dan voor het plaatsen van containerklassen in de Antwerpse basisscholen. Maar het is zeker zo belangrijk voor de toekomst van het onderwijs in Vlaanderen, en dus moet minister Smet zijn verantwoordelijkheid opnemen.