Terug naar Siberië, Berlijn en Binche!

De Vlaamse media bezinnen zich. De economische crisis en de recente gebeurtenissen in Loksbergen lijken (tot op zekere hoogte) tot een inhoudelijke reflectie te leiden. Professor Geert Buelens trok het debat aan in De Standaard en lokte daarmee reeds heel wat reacties uit. Deze bijdrage breekt een lans voor een debat over één hedendaags mediaparadigma dat Buelens mooi beschreef, namelijk: “Mijd het buitenland!”
Goede buitenlandberichtgeving geldt als een voorwaarde voor kwaliteitspers. Evenwichtige buitenlandberichtgeving is cruciaal in àlle media. Een UNESCO-bevraging leert trouwens dat mensen niet enkel willen weten wat er rond de kerktoren gebeurt.
Dit is niet verwonderlijk. Vlamingen – ook jongeren – reizen meer dan ooit: naar de zon op Antalya, op stage naar India, op missie naar China, voor een meeting naar Berlijn. Omgekeerd komen steeds meer mensen uit het buitenland hier wonen. Er is dus een groeiende affiniteit met het leven van alledag elders en een groeiende potentiële interesse voor buitenlands nieuws.
Zelfs voor wie het land niet verlaat, is duidelijk dat de wereld ons dorp geworden is. Milieuvervuiling stopt niet aan de grenzen. Een aanslag in New York beroert de Brusselse pendelaar. Multinationals pokeren met ontslagen in hun vestiging in Duitsland of Antwerpen.
Onze wereld globaliseert … en toch krimpt de aandacht voor het buitenland in de (populaire) media. Ondanks de toegenomen technische mogelijkheden voor informatieverspreiding bereikt ons niet meer informatie over het buitenland. Vreemd. De berichtinhoud geeft bovendien blijk van weinig diepgang en nuancering.
Zo is bijvoorbeeld de berichtgeving uit Afrika, Latijns-Amerika, Azië veelal gefragmenteerd door het gebrek aan internationale nieuwsagentschappen in de niet-westerse landen. Als er al internationale berichtgeving is, is het vaak rampennieuws. Tenzij het “big stories” betreft, hebben niet-westerse nieuwsfeiten een korte levensduur. Dit versterkt de stereotiepe beeldvorming over landen in het Zuiden: Colombia staat gelijk met drugskartels, Pakistan met islamterrorisme. Zelden komt er vervolgberichtgeving over hoe het ‘na de crisis’ verder gaat.
Opvallend is dat ook Wallonië steeds meer buitenland geworden is. De Gilles de Binche zien we niet in het nieuws. Zelfs Brussel blijft vaak uit beeld, en met haar de Europese Unie. Ook zo dichtbij is het moeilijk om diepgaande berichtgeving te vinden en echte betrokkenheid te creëren. Gezien de politieke situatie in België en de grote politieke impact van de Europese Unie, missen we kansen om draagvlak voor internationalisering te creëren!
Daarbij komt dat deze daling aan buitenlands nieuws zich het sterkst manifesteert bij tabloids en populaire publieksmedia. Dit voedt de vrees voor een wezenlijke nieuws- of kenniskloof waarvoor ook het internet geen alternatief lijkt.
De Vlaamse redacties moeten zich bewust worden van het feit dat velen wél interesse hebben in informatie, duiding en boeiende programma’s uit en over het buitenland, nabij of veraf en dat er, los van die interesse, nood aan is.
Maar, zoals professor Buelens aangaf, moet de overheid een stimulerende rol spelen. De vorige Vlaamse Regering volgde het Vlaams parlement hierin: ze startte de jaarlijkse uitreiking van een Noord-Zuidpersprijs en zette de steun aan het onafhankelijk wereldnieuwsagentschap in Vlaanderen IPS en aan Mo* verder. De Vlaamse overheid kan nog meer. Het Vlaams Vredesinsitituut formuleerde onlangs nog een advies in deze. Op basis daarvan wordt eerstdaags een resolutie ingediend in het Vlaams parlement met verschillende concrete voorstellen.
Zo kan een ‘flankerend’ stimulerend beleid aanzetten tot het investeren in sterke buitenlandberichtgeving. Door een werkbeurs “buitenland” te installeren bij het Fonds Pascal Decroos bijvoorbeeld. Of door een evenwichtig aanbod buitenlands nieuws op te nemen in de generalistische voorwaarden voor de VRT.
Nog belangrijker is het wellicht om de aankomende generatie journalisten van een “wereldbrede” vorming te verzekeren. Daarom moeten buitenlandse gastdocenten of experts aangetrokken worden in de opleidingen journalistiek en communicatiewetenschappen. Een jaarlijkse prijs voor een sterke Bachelor- of Masterproef m.b.t. buitenland in de media kan worden uitgereikt. Tenslotte willen we studenten, zeker zij met journalistieke ambitie, extra stimuleren om deel te nemen aan internationale programma’s zoals de stages bij VN-organisaties of Erasmus.
Zonder te willen ingrijpen in de persvrijheid, heeft de Vlaamse overheid de kans om de Vlaamse media warm te maken voor het buitenland. Van Binche over Berlijn tot Siberië. Er zijn reeds enkel mooie voorbeelden. De kijker en lezer wil graag meer van dat!