De aankondiging van de NMBS om 44 loketten te sluiten kwam bij veel mensen hard binnen. Een nieuw voorbeeld van hoe digitalisering tot vervreemding leidt. De NMBS is lang niet alleen in haar beslissing. In de toekomst gaan we nog veel meer van dit soort situaties krijgen. Mensen aan hun lot overlaten is geen oplossing, maar vasthouden aan het verleden is dat ook niet. Daarom zijn creatieve oplossingen nodig, die technologie en nabijheid met elkaar verzoenen.
Op menselijk vlak kan je je vragen stellen, maar voor de beslissing van NMBS valt uit economisch oogpunt iets te zeggen. De politiek gaf haar meer autonomie en verwacht in ruil een gezond bedrijf. Dat betekent ook de vrijheid om beslissingen te nemen volgens een economische logica. Loketten zonder volk sluiten is in die zin een logische beslissing. Alles zomaar bij het oude laten zou een dure gemakkelijkheidsoplossing zijn, en dus geen vorm van verantwoord bestuur. Niet vanuit de NMBS maar ook niet vanwege de politiek.
Wat kan je als overheid verwachten van de NMBS? Wel, volg eens een reiziger tijdens zijn traject – een oudere, iemand met een kinderwagen, een reiziger in een rolstoel. Kan hij veilig en warm wachten op de trein, op een plek die niet naar drank of urine ruikt? Is er iemand in de buurt zodat het er veilig is? Zijn de toiletten open en proper, kan hij eenvoudig aan een ticket geraken en verwittigt men hem als de trein onverwacht van spoor verandert? Helpt iemand bij het opstappen als dat nodig is? Dat is wat we mogen vragen van de NMBS. Zijn de loketten openhouden daarvoor de enige oplossing? Allicht niet. Op korte termijn zijn er nog geen alternatieven, waardoor het sluiten van de loketten voor ons geen optie is. Niet als de meest kwetsbare reizigers daardoor in de kou blijven staan. Als het loket sluit, moeten er andere diensten open zijn.
Op lange termijn is dit een ander verhaal. Want los van het praktische zijn de sluitende loketten een belangrijk symbooldossier. Ze zijn een symbool van een bredere maatschappelijke tendens, waarin het menselijke contact moet plaatsmaken voor technolgie en computers. Je kan het goed of jammer vinden, maar de technologisering is een feit. De vraag is niet hoe lang we nog krampachtig vasthouden aan het verleden, maar hoe we in een digitale wereld nabijheid kunnen garanderen.
Het zal niet de NMBS zijn die op z’n eentje de vervreemding zal tegengaan. Wat we nodig hebben is een nieuwe samenwerking tussen lokale besturen, lokale economie en verantwoordelijke burgers.
Technologie hoeft geen bedreiging te zijn, zolang we de nabijheid op een andere manier kunnen garanderen. Technologisering is een feit, op de rem staan heeft geen zin. Wel kunnen we de digitale toekomst bijsturen: die moet lokaler, menselijker en creatiever zijn.
