Staten-Generaal buitenschoolse kinderopvang

Werk maken van een nieuw, hedendaags concept voor de opvang van schoolkinderen
Tijdens de schoolvakanties maakt 67% van de schoolkinderen regelmatig gebruik van opvang of nemen ze deel aan vrijetijdsactiviteiten. 43% van alle schoolkinderen maakt bijna elke vakantie gebruik van opvang of vrijetijdsinitiatieven. Dat blijkt uit cijfers uit een onderzoeksrapport van Kind en Gezin. Om een beter en intersectoraal antwoord te bieden op de vraag naar buitenschoolse kinderopvang, wil de Vlaamse Regering werk maken van een nieuw, hedendaags concept voor de opvang van schoolkinderen. In dit kader wordt op vraag van ministers Vandeurzen, Smet en Muyters een Staten-Generaal georganiseerd.
Om te komen tot de krijtlijnen voor een nieuw concept voor schoolkinderopvang zal Kind en Gezin in samenwerking met het departement onderwijs en het departement Jeugd, Sport en Cultuur, het agentschap sociaal cultureel werk afdeling Jeugd en Cultuur Jeugd Sport Media in mei 2014 een Staten-Generaal over schoolkinderopvang organiseren. Deze heeft als doel aanbevelingen en beleidsopties te formuleren met betrekking tot de opvang van schoolkinderen buiten de schooltijd en tijdens schoolvakanties.
“Tijdens de Staten-Generaal zal centraal staan dat er werk gemaakt wordt van een gezamenlijk concept met de welzijnssector, het onderwijs, de jeugdsector, de sector vrije tijd en de lokale besturen. Hierbij moet duidelijk zijn wat ieders rol is en hoe de financiering loopt. Er moet ook aandacht zijn voor de economische, pedagogische en sociale functie van de buitenschoolse kinderopvang. Verder zijn de capaciteit, de betaalbaarheid, de kwaliteit en de toegankelijkheid van het aanbod belangrijke aandachtspunten”, zeggen de ministers.
De basisprincipes die de Vlaamse Regering hierbij voorop stelt gaan als volgt:
De behoeftedekkende capaciteit, de betaalbaarheid, de kwaliteit en de toegankelijkheid van het aanbod zijn cruciale punten.
Er wordt werk gemaakt van een gezamenlijk/gedeelde aanpak  met de welzijnssector, het onderwijs, de jeugdsector, de sector sport en de lokale besturen waarbij de rol  van  en de financiering door eenieder duidelijk is.
Er is aandacht voor de economische, pedagogische, motorische en sociale functie van de buitenschoolse kinderopvang.
De multifunctionele inzet en het gedeeld gebruik van infrastructuur is aan de orde.
De participatie van de gebruikers (ouders en kinderen) moet een plaats krijgen.
 Actoren die bij de Staten-Generaal betrokken zullen worden: de Vlaamse Vereniging voor Steden en Gemeenten, het Vlaams Secretariaat van het Katholiek Onderwijs, GO!, de Koepel van Kleine Onderwijsverstrekkers, de scholierenkoepel, het Onderwijssecretariaat van de Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap, Provinciaal Onderwijs Vlaanderen, VLOR, vertegenwoordigers van ouders, het Vlaams Welzijnsverbond, UnieKO, het Pluralistisch Platform Jeugdzorg, het Steunpunt Diversiteit en Leren, het centrum voor Vernieuwing in de basisvoorzieningen van het jonge kind, Kind en Gezin, het Departement Onderwijs, het Departement cultuur, sport, jeugd, media, de Gezinsbond, het kinderrechtencommissariaat, vertegenwoordigers van werknemers in de betrokken sectoren.
Bijlage - Gebruik van opvang en vrijetijdsactiviteiten door schoolkinderen
Kind en Gezin liet een onderzoek  uitvoeren naar het gebruik[1] van opvang en vrijetijdsactiviteiten door schoolkinderen in Vlaanderen.
Op basis van dit onderzoek komen we tot de volgende conclusies:
In vergelijking tot 2004 is het gebruik van opvang op schooldagen met 16 volle procentpunten gestegen. De toename is er voor kleuters en lagere schoolkinderen, maar is het sterkst voor kinderen uit de lagere school.
Anno 2012 maakt 66% van de kinderen in Vlaanderen tussen 2,5 en 12 jaar op schooldagen regelmatig gebruik van buitenschoolse kinderopvang. Als we alleen naar de laatste gewone schoolweek  kijken gaat het om 62% van de schoolkinderen dat minstens 1 moment in de week wordt opgevangen. In vergelijking tot 2004 zien we een toename van het aantal kinderen dat wordt opgevangen, het aantal opvangmomenten in de week blijft stabiel.
Redenen om schoolkinderen te laten opvangen schuilen vooral in de werksituatie. Schoolkinderen van niet werkende ouders worden minder vaak opgevangen. Ongeveer de helft van de ouders van wie het schoolkind zelden of nooit opgevangen wordt, zegt de werkuren te kunnen afstemmen op de schooluren.
Kleuters worden vaker opgevangen dan lagere schoolkinderen (resp. 67% en 58% gebruik. Het gebruik van opvang ligt het hoogst na schooltijd (52% gebruik t.o.v. 28% op woensdagnamiddag en 29% vóór schooltijd).
Grootouders, de  school en de formele opvang ,  zijn de meest voorkomende opvangvormen. De kleuters verblijven het meest bij de grootouders (58%), opvang op school komt daar minder vaak voor (41,8%). Bij oudere kinderen komt opvang door grootouders (52%) en op school (53,6% bij de 6-8 jarigen en 48,6% bij de 9-11-jarigen) nagenoeg even vaak voor.
Het gebruik van formele opvang[2] is bij de kleuters goed voor 27,5%. Ongeveer 1/5de van de lagere schoolkinderen maakt gebruik van formele opvang (22% van de 6-8-jarigen en 17% van de 9-11-jarigen).
2 à 3% van de ouders ervaart op schooldagen problemen met het vinden van opvang. De grootste problemen ervaart men op snipperdagen op school (vb. pedagogische studiedagen). Bijna een kwart van de gebruikers is vragende partij voor langere openingsuren.
Tijdens het lopende schooljaar neemt 62% van de schoolkinderen regelmatig deel aan vrijetijdsactiviteiten op schooldagen. Bijna de helft van de schoolkinderen doet aan sport. Ongeveer één op tien schoolkinderen volgt dans, muziek of een artistieke cursus. Deelname aan vrijetijdsactiviteiten neemt toe met de leeftijd.
Op schooldagen blijken ouders nauwelijks gebruik te maken van vrijetijdsactiviteiten om een zekere opvangnood in te vullen (3%). 74% van de ouders vindt dan ook dat vrijetijdsactiviteiten na schooltijd helemaal niets met kinderopvang te maken heeft.
Hetzelfde onderzoek leert ons ook iets over het gebruik van opvang en vrijetijdsinitiatieven tijdens schoolvakanties.
Tijdens de schoolvakanties wordt 67% van de schoolkinderen regelmatig opgevangen of men neemt deel aan vrijetijdsactiviteiten. Het percentage is vergelijkbaar met het opvangpercentage tijdens een gewone schoolweek. 43% van alle schoolkinderen maakt bijna elke vakantie gebruik van opvang of vrijetijdsinitiatieven. De verschillen tussen de leeftijdscategorieën zijn beperkt.
Grootouders, vakantie-initiatieven zonder overnachting, familie/vrienden en formele opvang zijn de meest voorkomende opvangvormen tijdens schoolvakanties. Ongeveer zeven op tien schoolkinderen worden tijdens de paas- of de zomervakantie minstens één keer door de grootouders opgevangen. Indien er een stijging komt van de pensioenleeftijd, zal dit wellicht nog toenemen. Een kwart van de schoolkinderen neemt tijdens de paasvakantie deel aan vakantie-initiatieven zonder overnachting en ongeveer 20% wordt wel eens opgevangen door familie of vrienden. Voor de zomervakanties liggen deze percentages hoger (resp. 38% en 30%), dit is ongetwijfeld een gevolg van het feit dat de zomervakantie langer duurt.
De formele opvang vangt tijdens de paasvakantie 20% van de schoolkinderen op. Tijdens de zomervakantie zorgen zij voor de opvang van 27% van de schoolkinderen. Er zijn grote verschillen naargelang de leeftijd. 42,6% van de kleuters maakt tijdens de zomervakantie gebruik van de formele opvang, bij de lagere schoolkinderen maakt ongeveer 17% gebruik van deze opvangvorm.
Tijdens de zomervakantie wordt 1/5de van de schoolkinderen opgevangen binnen het speelpleinwerk.
Net geen 4% van de schoolkinderen wordt tijdens schoolvakanties opgevangen in en door de school.
7 tot 10% van de ouders ervaart problemen om opvang of vrijetijdsactiviteiten te vinden tijdens schoolvakanties.
Ouders blijken veel vaker dan in een gewone schoolweek gebruik te maken van vrijetijdsactiviteiten om een zekere opvangnood in te vullen (46% tegenover 3%) en slechts een kwart van de ouders vindt dat vrijetijdsactiviteiten in schoolvakanties helemaal niets met kinderopvang te maken hebben.
Determinanten die het opvanggebruik op schooldagen en tijdens schoolvakanties verklaren zijn: het opleidingsniveau en de werksituatie van de moeder, het gezinsinkomen en de mogelijkheden tot opvang binnen het gezin. De gezinssituatie is vooral bepalend voor de opvang op schooldagen.
Schoolkinderen van buitenlandse afkomst worden minder vaak opgevangen en dat zowel op schooldagen als tijdens schoolvakanties. Hetzelfde geldt voor schoolkinderen uit kansarme gezinnen. Voor beide groepen schoolkinderen is de school veruit de belangrijkste opvangvorm. Schoolkinderen van buitenlandse afkomst maken minder gebruik van grootouders (zijn ook minder beschikbaar). Het initiatief voor buitenschoolse opvang wordt zeer weinig gebruikt door de kansarme schoolkinderen (5%). Het lage gebruikspercentage bij deze beide groepen kan gerelateerd worden aan de hiervoor vermelde determinanten voor het gebruik van opvang.
 


[1] Buitenschoolse opvang en vrijetijdsbesteding in Vlaanderen. Gebruik en deelname, evaluatie, behoeften en attitudes. Dr. Steven Lenaers – SEIN, Universiteit Hasselt 31 januari 2013.


[2] Hiermee bedoelen we de opvang die in beschikt over een attest van toezicht of een erkenning van Kind en Gezin