Resultaten studie 'Winkellandschap in Vlaanderen'

Vlaams minister-president Kris Peeters heeft de resultaten voorgesteld uit het onderzoek naar de toestand van het winkellandschap in alle 308 Vlaamse gemeenten. De cijfers maken nog eens duidelijk dat de detailhandel in Vlaanderen voor grote uitdagingen staat.
Deze studie maakt deel uit van het project Kennisnetwerk Detailhandel wat is opgestart in samenwerking tussen de Vlaamse overheid en de 5 Vlaamse provincies, met betrokkenheid van VVSG, UNIZO en Comeos. Dit sluit aan bij de beleidsvisie van de Vlaamse regering omtrent winkelbeleid en detailhandel, die in 2010 werd uitgetekend.
“We hebben als eerste Vlaamse regering dergelijke visie uitgetekend in 2010, en we gaan hierop verder. Alleen een volgehouden en integraal beleid kan een oplossing bieden; en daarbij moeten lokale besturen een regierol opnemen. Lokale besturen zijn al lang vragende partij om hun sturingsmogelijkheden op het gebied van detailhandelsinplantingen te versterken. Daarom was Vlaanderen vragende partij voor de regionalisering van de IKEA-wet,” aldus minister-president Peeters.
Om de lokale besturen te ondersteunen in hun winkelbeleid werd op initiatief van minister-president Peeters eind 2012 het Kennisnetwerk Detailhandel opgestart, een samenwerking tussen de Vlaamse overheid en de 5 provincies, met betrokkenheid van VVSG, UNIZO en Comeos. Het eerste project van dit Kennisnetwerk was een grootschalig onderzoek bij 30.000 consumenten en een volledige inventarisatie van het winkelapparaat in de 308 Vlaamse gemeenten.
Op basis van de verzamelde informatie over koopgedrag, leegstand, evolutie van de winkelvloeroppervlakte in de verschillende zones per gemeente, werden vandaag een aantal belangrijke conclusies voor Vlaanderen per provincie voorgesteld.
De cijfers zijn voor alle 308 gemeenten afzonderlijk beschikbaar op de nieuwe portaalsite van het Kennisnetwerk Detailhandel: www.detailhandelvlaanderen.be. Een volgende stap in deze studie is een kwalitatieve sterkte-zwakteanalyse per gemeente.
Enkele eerste belangrijke vaststellingen in het onderzoek:
Het winkelvastgoed in de perifere clusters met hoofdzakelijk solitaire baanwinkels, is tussen 2008 en 2013 toegenomen met 147%. Het winkelvastgoed in de kernen is gegroeid met 2,2%.
Als we rekening houden met de leegstand en enkel kijken naar het winkelaanbod, zien we dat dit in de kernen is verminderd met 114.000m² en in de periferie toeneemt met 1,5 miljoenm². De verschuiving van de kern naar de periferie zet zich dus door.
De panden worden steeds groter, maar in de periferie is de gemiddelde oppervlakte kleiner omdat er steeds meer kleinere handelszaken komen die vroeger eerder in de kern zaten.
Dat komt mede door de filialisering die verder toeneemt, en die vooral gevolgen heeft voor de kernen (meer van hetzelfde).
Iedere bijkomende 3m² winkeloppervlakte heeft geleid tot 1m² leegstand. De leegstand is toegenomen van 4,9% naar 7,2%, maar niet evenwichtig verdeeld over Vlaanderen.   i.      In de stedelijke centra is deze verdubbeld van 227.000m² naar 450.000m² ofwel van 7% naar 11%.   ii.      In de perifere clusers is deze slechts licht gestegen van 2,3 naar 2,9% 
Door de combinatie van een constant bestedingspatroon en groeiende onlinehandel, zal de besteding in fysieke winkels afnemen. 
De cijfers tonen duidelijk aan wat al werd vermoed: de detailhandel staat voor grote uitdagingen. De sector maakt een gewichtige transformatie door en de effecten op de stads- en gemeentekernen kunnen aanzienlijk zijn.
Beleidsvisie Vlaamse regering
Deze studie sluit aan bij de beleidsvisie van de Vlaamse regering omtrent winkelbeleid en detailhandel.
“We hebben als eerste Vlaamse regering dergelijke visie uitgetekend in 2010, en we gaan hierop verder. Alleen een volgehouden en integraal beleid kan een oplossing bieden; en daarbij moeten lokale besturen een regierol opnemen. Lokale besturen zijn al lang vragende partij om hun sturingsmogelijkheden op het gebied van detailhandelsinplantingen te versterken. Daarom was Vlaanderen vragende partij voor de regionalisering van de IKEA-wet,” aldus minister-president Peeters.
De Vlaamse regering keurde op 14 februari jl. het voorontwerp van decreet ‘integraal handelsbeleid’ principieel goed. Het lokale handelsbeleid kan na de inwerkingtreding van dit voorstel gebruik maken van verschillende elementen:
vestigingsbeperkingen in niet-kerngebieden door aanduiding winkelarme gebieden. De provincies kunnen bijvoorbeeld op eenvoudige wijze een moratorium afkondigen voor nieuwe solitaire baanwinkels langs bepaalde steenwegen;
een assortimentssturing via een gemeentelijk kleinhandelsreglement (bijvoorbeeld de voorwaarde dat enkel outlet mag verkocht worden);
extra stimulering binnen kernwinkelgebieden;
detailhandelsconvenanten waarin afspraken worden opgenomen, bv. over de gezamenlijke promotie van de handelskern.
Vandaag krijgen alle 308 gemeenten de feitenfiche voor hun gemeente ter beschikking. In die fiches  staat onder andere hoe hun handelsapparaat samengesteld is, waarvandaan ze consumenten aantrekken, of voor welke producten hun inwoners andere steden/gemeenten verkiezen. De volgende weken zullen alle gemeenten ook een sterkte-zwakteanalyse krijgen, specifiek voor hun gemeente. Op die manier wil Vlaams minister-president Kris Peeters nuttige informatie aanbieden, die lokale besturen nodig hebben om een gericht winkelbeleid te kunnen voeren. Want zonder bijkomende acties of sturing zou de druk op de binnenstedelijke gebieden nog verder toenemen, met extra leegstand en verschraling tot gevolg. Goede voorbeelden zoals bv. Beveren, Leuven en Gent tonen aan dat een lokaal beleid het verschil kan maken. Een wijziging aanbrengen in deze tendens vergt een inspanning van jaren waarbij gemeenten hun centra meer beheren als een shoppingcentrum. 
Daarom zal de Vlaamse regering de gemeenten verder blijven ondersteunen via financiële impulsen uit het handelsfonds voor kernversterking, renovatie en aankoop van handelspanden. 92 lokale projecten werden intussen goedgekeurd voor 5,7 miljoen euro.
Een doeltreffend detailhandelsbeleid moet natuurlijk ook oog hebben voor de maatschappelijke veranderingen. Daarom werd op initiatief van minister-president Peeters het project Commerciële Inspiratie gelanceerd, wat wordt uitgevoerd door het consortium UNIZO/WES. Daarmee wordt aan 600 handelaars een intensief begeleidingstraject geboden bij de aanpassing van hun winkelconcept aan de opkomst van bv. e-commerce.