Pilootproject Zorg: ‘Zorg in het huis in de straat’

Innoverende antwoorden zoeken op de ruimte- en zorgvragen, waarmee de enorme vergrijzinggolf ons de komende decennia confronteert: in dit kader lanceerden Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Jo Vandeurzen en de Vlaamse bouwmeester Peter Swinnen in juni 2012 een oproep onder de titel “Pilootprojecten Zorg”. Een oproep naar pilootprojecten die “nieuwe ruimtelijke projecten voor zorg” vorm gaven.
Na een selectie van 5 pilootprojecten begin maart vorig jaar werden die verder uitgewerkt door een team van deskundigen en ontwerpteams voor ontwerpend onderzoek. Eind vorig jaar diende elk projectteam dan een offerte in, die werd beoordeeld door leden van de kwaliteitskamer, de opdrachtgevers en de deskundigen van het projectteam. De jury selecteerde uit de definitieve offertes de gegunde kandidaten.
Vandaag presenteren Vlaams minister Vandeurzen en Vlaams bouwmeester Swinnen de finale resultaten en de huidige stand van zaken van de projecten.
De demografische prognoses zijn indrukwekkend. Tegen 2050 komen er 800.000 extra 65-plusser bij en 300.000 extra inwoners ouder dan 85 jaar. In totaal zal 28% van de bevolking ouder zijn dan 65 jaar, tegenover 18% vandaag. Dit resulteert in 300.000 extra woongelegenheden voor ouderen.
De uitdaging is echter niet enkel kwantitatief, maar ook en vooral kwalitatief. In een van de meest dichtbevolkte en verstedelijke regio’s ter wereld, waar ruimte schaars is, is het immers van het allerhoogste belang om de zorg ruimtelijk in te bedden in onze woon- en leefomgeving.
De 5 geselecteerde pilootprojecten zijn daarvan een duidelijke illustratie.
In het hart van Sint-Truiden gaat het regionaal ziekenhuis Sint-Trudo een gemengde wijk met zorgvoorzieningen voor ouderen met somatische beperkingen en dementie realiseren. In dit project wordt een deel van de stad gemaakt door zorg. Hierbij vormt zorg de aanleiding tot collectiviteit, worden zorg en wonen radicaal vermengd en komt de woningtypologie los van het zorgprofiel. Momenteel werkt het ontwerpteam NU Architecten – Arte – Stabo aan een masterplan, dat de toekomstige ontwikkeling verder zal sturen.
In de kern van Groot-Bijgaarden ontbreekt momenteel elke vorm van (ouderen)zorg. Hier neemt CV Peka op zijn voormalige terreinen het initiatief om de maatschappelijke samenhang te versterken en ouderen de mogelijkheid te bieden om in hun vertrouwde omgeving te blijven wonen. Samen met het architectenbureau De Vylder Vinck Tailleu wordt een intergenerationeel project gerealiseerd. Dit project kan de private markt inspireren om om kwalitatieve zorg te voorzien en tegelijk een maatschappelijke meerwaarde te realiseren. 
In Kortrijk realiseert vzw de Korenbloem een woonomgeving voor personen met jongdementie en mensen met een beroerte en somatische zorg. Daarnaast worden de architecten Studio Jan Vermeulen – Tom Thys – Sergison Bates geconfronteerd met twee beschermde gebouwen op de site. De uitwerking van het project toont hoe erfgoed ingeschakeld kan worden als een publiek toegankelijk dagverzorgings- en kenniscentrum. Zorgverlening en het creëren van een thuisomgeving in niet alledaagse infrastructuur is een waardevolle bijdrage binnen het concept ‘onzichtbare zorg’.
Een oude kloosterhoeve in het Kempense Wuustwezel huisvest het palliatief centrum Coda met zijn thuiszorgdiensten, een dagopvang, een hospice en het Netwerk Palliatieve Zorg Noorderkempen (NPZN). Omdat de bestaande infrastructuur te klein is geworden, ontwerpt Noa architecten een nieuwe infrastructuur die het palliatieve zorgcontinium kan huisvesten. Een aangename thuisomgeving in relatie tot het groen en met ruimte voor ontmoeting, maar ook privacy draagt bij tot een waardevolle en aangename laatste levensfase.
In Geel onderzoekt vzw Astor hoe ouderen maximaal de regie over het eigen leven kunnen behouden en zelfstandig kunnen blijven wonen. Astor onderzoekt bovendien hoe dit levensbestendig wonen gerealiseerd kan worden zonder overheidssubsidies voor de infrastructuur. Een combinatie van mantelzorg, thuiszorg en intramurale zorg kan een antwoord bieden aan de steeds toenemende vragen en zorgprofielen. 
Er wordt niet langer een onderscheid gemaakt tussen het zorgprofiel van de oudere en het ontkokeren van mantelzorg, thuiszorg en intramurale zorg kan een antwoord bieden aan de steeds toenemende vraag. Het onderzoek van een breed team, met onder andere Osar architecten, bekijkt momenteel hoe dit zorgmodel een architecturale vertaling kan krijgen.
Deze projecten vijf projecten zetten de ambities ‘vermaatschappelijking van de zorg’ en ‘onzichtbare zorg’ om in concrete voorbeeldprojecten en verankeren zorgverlening in onze samenleving.  Het traject van de Pilootprojecten Zorg is dan ook een vruchtbaar en inspirerend traject gebleken.