Nieuw beschermingsstatuut voor wilsonbekwame personen

Het wetsvoorstel van CD&V-volksvertegenwoordiger Raf Terwingen dat vandaag in de plenaire zitting van de Kamer wordt goedgekeurd  zal ervoor zorgen dat het kluwen aan beschermingsmaatregelen voor mensen met een mentale handicap of dementie aanzienlijk vereenvoudigd wordt en dat een betere bescherming zal bieden, transparanter en patiëntvriendelijker zal zijn.

Raf Terwingen: “De nieuwe regeling zal zoveel mogelijk vertrekken vanuit de overblijvende mogelijkheden van de beschermde persoon.  Vanuit ethisch oogpunt moeten we vertrekken vanuit de mogelijkheden en het recht op zelfbeschikking van elke mens. We moeten echter ook rekening houden met zijn handicap en kwetsbaarheid. Het vinden van een respectvolle en veilige bescherming vraagt een individuele en specifieke benadering. Vooral wat de persoon nog zelf kan doen, moet aangemoedigd worden.”

Elke Belg wordt op zijn 18-de meerderjarig. Op dat ogenblik wordt iedereen juridisch zelfstandig, m.a.w. handelingsbekwaam: men kan contracten afsluiten, een bankrekening openen, financiële transacties verrichten…

Jammer genoeg is dit voor een paar honderdduizend mensen niet het geval. Ofwel zijn zij geestelijk onbekwaam ingevolge een mentale handicap of hebben een ernstige psychiatrische aandoening. Steeds meer en meer mensen zijn geestelijk onbekwaam omwille van dementie. Zij zijn niet in staat zelf hun persoonlijke belangen, gelden en goederen te beheren en worden daarin bijgestaan door familieleden.

Indien er geen familieleden ter beschikking zijn of met elkaar in onmin leven, hebben deze wilsonbekwame mensen een wettelijke bescherming nodig. Die wordt door de vrederechter opgelegd. De vrederechter duidt een persoon aan die verantwoordelijk wordt voor het beheer van de goederen. Indien mogelijk kiest de vrederechter iemand uit de dichte omgeving van de beschermde persoon. Bij gebrek daaraan wordt doorgaans een advocaat aangesteld.

Ons Belgisch systeem van Burgerlijk Recht kent echter vijf verschillende beschermingsstatuten : twee voor minderjarigen, de voogdij en de verlengde minderjarigheid bij mentaal gehandicapte kinderen en drie voor meerderjarigen die wilsonbekwaam zijn, nl. de gerechtelijke onbekwaamverklaring, de bijstand van een gerechtelijk raadsman voor verkwisters en de voorlopige bewindvoering bij bvb. psychiatrische patiënten of mensen die lijden aan dementie.

De bestaande regelingen zijn zeer complex en niet meer aangepast aan deze tijd. Bovendien is elke maatregel slechts van toepassing op een beperkt aantal personen die moeten beschermd worden en dan nog op een onvolledige manier. De regeling van voorlopige bewindvoering beschermt bijv. enkel de gelden en goederen van een dement persoon. Voor alle persoonsgebonden zaken, zoals bijv. de plaatsing in een rusthuis, is de bescherming op vandaag niet of slecht geregeld.

Dit wetsvoorstel zal het hele systeem van bescherming van wilsonbekwame personen en goederen doorzichtiger, eenvoudiger en soepeler maken. Daarom wordt alles gebundeld in één overzichtelijke regeling. Dit zal de vrederechter toelaten om op maat van de wilsonbekwame persoon de voor hem meest passende bescherming uit te werken. Alle positieve punten uit de bestaande systemen worden behouden, de tekorten worden weggewerkt. 

Het wetsvoorstel bestaat uit 6 clusters:

1. Buitenrechtelijke bescherming
2. Het bewind
3. Het toepassingsgebied van de beschermingsregeling
4. Regimes van de persoonlijke rechtshandelingen
5. Rechterlijke bescherming
6. Diverse bepalingen