Koen Geens wil extra investeringen in justitie om mensen beter te beschermen en hen sneller te helpen. Mensen verdienen een justitie die hen kan helpen binnen de kortst mogelijke tijd. Of dat nu in het kader van een strafzaak is, een burgerlijke kwestie of bij het verkrijgen van informatie op digitale wijze.
Daarom moeten de adviezen uit het plan ‘Court of the Future’ in de komende regeerperiode versneld worden uitgewerkt. Er is een begrotingsinjectie nodig van ongeveer 300 miljoen euro. Dit bedrag omvat 130 miljoen om de personeels- en werkingsnoden te ondersteunen, 35 miljoen om meer informatica-investeringen te doen en 120 miljoen om meer burgers pro deo toegang tot het gerecht te geven. Daarnaast is er nog een verhoging van 250 miljoen euro vereist voor de Justitiegebouwen en gevangenissen. Bijkomend is nog 200 miljoen nodig voor het gevangeniswezen, zijn personeel, zijn gedetineerden en hun zorgen, voor de centrale administratie en voor de Staatsveiligheid.
Koen Geens: “Mensen vragen steeds meer veiligheid en bescherming, ook binnen de persoonlijke levenssfeer… dat kost geld. Als je daar niet in investeert, zal de dienstverlening op een bepaald moment mank lopen. Daarvoor is ongeveer zo’n 750 miljoen euro extra nodig. Voor mij doet het er niet toe wie daarvan de eer zal opstrijken. Het belangrijkste is dat er een betere justitie komt. Dat is het enige waar ik constant naar heb gestreefd en voor zal blijven streven.”
Initiatieven voor een betere organisatie
Ondanks de besparingen werd het budget voor de rechterlijke orde op peil gehouden en sinds december 2014 werden er 1077 vacatures voor de magistratuur gepubliceerd en 2850 voor het gerechtspersoneel. De gerechtelijke stage werd hervormd en efficiënter gemaakt. Verschillende wetten en investeringen in ICT hebben de behandeltermijnen verkort, procedures vereenvoudigd, administratieve lasten geschrapt en waar mogelijk verplichte adviezen facultatief gemaakt.
Het effect van de werklastvermindering laat zich niet altijd gemakkelijk meten maar soms is het ook zeer zichtbaar en eenvoudig in cijfers uit te drukken. Zo werden er vorig jaar werden 11.723 dossiers over faillissementen ingediend waarbij zowat 100.000 neerleggingen van schuldvorderingen niet langer door de griffies van de ondernemingsrechtbanken moeten worden verwerkt. Jaarlijks zijn er 45.000 verwerpingen en aanvaardingen van nalatenschappen die niet meer door de griffies moeten worden behandeld. Zowat 26 000 dossiers over invorderingen van geldschukden moeten niet langer door de ondernemingsrechtbank verwerkt worden.
De eerste verlagingen van de kosten door digitalisering zijn een feit. De afschaffing van de kost voor het neerleggen van schuldvorderingen bij faillissementen, het vermijden van verplaatsingskosten door digitalisering. Het verlagen tot één vierde van de retributies voor de beslagberichtendatabank, enz
Toegang tot justitie gegarandeerd
De verplaatsing van de betaling van de rolrechten naar het einde van de procedure ging op 1 februari van start en bracht een digitale communicatie tot stand met de FOD Financiën die instaat voor de inning. Op deze manier komt geen enkele rechtzoekende met een financiële achterstand aan de start. De uitgaven voor de juridische tweedelijnsbijstand stegen van 81 miljoen euro voor het gerechtelijk jaar 2013-2014 (betaald in 2015) naar 103 miljoen euro voor het gerechtelijk jaar 2016-2017 (betaald in 2018). Er werd ook werk gemaakt van een fiscaal aftrekbare rechtsbijstandsverzekering, mdat het recht ook voor mensen die geen kosteloze juridische tweedelijnsbijstand genieten betaalbaar moet blijven. Naar voorbeeld van de ziekteverzekering, kan de rechtsbijstandsverzekering door het delen van de risico’s een oplossing bieden voor de betaalbaarheid van de rechtsgang. Meerdere schouders maken lasten dragen immers lichter. Dit wetsvoorstel werd midden maart 2019 in de commissie Financiën goedgekeurd.
Minder gebouwen en toch een meer nabije justitie
Het aantal gerechtsgebouwen blijft te hoog en een aantal van deze gebouwen is verouderd en beantwoordt niet aan de noden van een moderne justitie. Justitie moet af van het hokjesdenken. In de filosofie van de Court of the Future, streeft de Minister van Justitie naar slechts één loket in de rechtbanken, ongeacht welke rechtbank bevoegd is voor een zaak. De burger moet er terechtkunnen voor alle informatie en vragen over de algemene werking en de procedures van de rechtbank, het eigen procesverloop of voor klachten. Op die manier wordt de toegang tot justitie aanzienlijk vergemakkelijkt.
De minister van Justitie begrijpt het pleidooi van magistraten voor een verdere investering in justitie en de rechterlijke orde . In die strijd wil hij ook hun bondgenoot zijn, in de hoop dat in een volgende regering hier ook gehoor aan wordt gegeven en de volgende minister van justitie met meer middelen het departement kan leiden. De minister is het ook eens met een aantal van de uitdagingen die de magistratuur naar voor schuift, om te komen tot de Court of the Future
