Dexia-aanbevelingen moeten toekomst verzekeren

Kristof Waterschoot in de plenaire vergadering van de Kamer
Wat was de opdracht van de bijzondere commissie “Dexia” ?
Omdat Dexia in oktober 2011 voor een tweede keer in drie jaar door de overheid moest worden gered, bestond opdracht van de bijzondere commissie erin de omstandigheden te onderzoeken die tot de ontmanteling van de NV Dexia hebben geleid.De centrale vraag was waarom Dexia na de redding in 2008 zo kwetsbaar bleef en drie jaar later de overheid Dexia Bank moest overnemen. Tevens diende de commissie aanbevelingen te formuleren die moeten voorkomen dat in de toekomst dezelfde problemen zich opnieuw zouden voordoen. De doelstelling van de commissie was dus informatie te verzamelen met het oog op beleidsvoorbereiding: het nemen van initiatieven die structureel tegemoetkomen aan de problematiek die het voorwerp uitmaakt van de opdracht van de commissie.
Was de bijzondere commissie een doofpotoperatie ?
Het rapport van de bijzondere commissie maakt duidelijk dat er heel wat fout is gelopen in de NV Dexia. Het noemt man en paard. Het is zeer kritisch zowel voor de periode voor 2008 als voor de periode erna. Het rapport bevestigt dat de basisoorzaak van het probleem van Dexia zich situeert in de periode voor 2008 toen Dexia een ongebreidelde expansiestrategie volgde die grote risico’s inhield, maar die toen weinig kritiek kreeg, ook van diegenen die vandaag veel kritiek hebben. En de herstructurering die na de redding in 2008 was uitgewerkt had tot een goed resultaat geleid indien de schuldencrisis in de EU, en vooral dan in Griekenland, niet was uitgebroken. 
Citaat uit het verslag: “ Het huidige management van Dexia mag dan al fouten hebben gemaakt, het moet gezegd dat die geen noodlottige gevolgen hadden gegenereerd mocht de groep zich niet intrinsiek al in zeer zwaar weer hebben bevonden op het ogenblik dat hij in oktober 2008 moest worden gered.”
Heeft de regering de verkeerde keuzes gemaakt bij de redding van Dexia ?
In 2008 deed zich een nooit geziene wereldwijde financiële crisis voor. De Belgische regering olv Yves Leterme stond toen voor de keuze: de grootbanken en dus vooral het spaargeld van de mensen redden of de financiële chaos en de ineenstorting van de economie.  Zij nam haar verantwoordelijkheid en koos ervoor om het spaargeld van de mensen te redden en de banken overeind te houden. In een turbulente internationale financiële markt moest die redding snel gebeuren zonder dat er daarvoor vooraf uitgewerkte scenario’s bestonden. Dit was in ons land niet anders dan in andere landen waar banken in de problemen kwamen.
In 2011, bij de ontmanteling van Dexia, heeft de regering in lopende zaken olv Yves Leterme opnieuw haar verantwoordelijkheid opgenomen en deze niet ontvlucht. Zij heeft dat gedaan op een moment dat zij dat normaal niet meer had hoeven te doen omdat de verkiezingen al meer dan een jaar achter de rug waren en partijen die bij deze verkiezingen het vertrouwen van de kiezers hadden gekregen al ruim de tijd hadden gehad om een nieuwe regering te vormen.
Zowel in 2008 als in 2011 heeft de regering beslissingen moeten nemen met de kennis van het dossier op dat ogenblik. Ook Jean-Luc Dehaene en Pierre Mariani die na de redding van 2008 werden gevraagd om de leiding van NV Dexia in bijzonder moeilijke omstandigheden op zich te nemen, hebben hun verantwoordelijkheid opgenomen en beslissingen moeten nemen. Diegenen die nu kritiek hebben op de keuzes van de regering en het management van Dexia zijn politici en partijen die op dat ogenblik helemaal geen verantwoordelijkheid en beslissingen hoefden te nemen. Zij oordelen en beoordelen met de kennis van de feiten en gebeurtenissen achteraf. Dat is altijd makkelijker en vrijblijvender dan op het moment zelf beslissingen te moeten nemen. 
Over de aanbevelingen
Het eerste luik van de aanbevelingen handelt over de versterking van de rol van de toezichthouder. Het is één van de belangrijke lessen uit dit verhaal dat we de toezichthouder meer middelen moeten geven om effectief in te grijpen wanneer het nodig is. En daarom moet hij natuurlijk ook tijdig en vooraf over de nodige informatie beschikken.
Verder moet er op europees niveau dringend een oplossing komen voor de lastenverdeling tussen de lidstaten ingeval van crisis voor individuele banken ofwel moet er een europees reddingsfonds voor banken komen dat kan optreden zonder dat de nationale overheden daarin een rol spelen.
De rol van banken in de ondersteuning van de reële economie is eveneens zeer belangrijk. Ik ben daarom bijzonder dat de commissie beslist heeft aan de NBB te vragen te onderzoeken hoe door de overheid ondersteunde banken prioritair de economische activiteit en de gezinnen kan ondersteunen.
Ook in het luik governance gebeuren er heel wat aanbevelingen. Zo moet er een betere informatiedoorstroming komen, mogen politici en cabinetards niet meer in de raad van bestuur van banken zetelen. , moeten onafhankelijke bestuurders alle dingen die buiten het normale beheer van een bank vallen melden aan de toezichthouder, en moeten er maatregelen uitgewerkt worden zodat hoofdkwartieren niet langer Belgische banken kunnen leegzuigen.
Ten slotte wil opmerken dat de commissie het eens is met onze stelling dat het niet de taak van de overheid is om voor bank te spelen en dat de participaties dus best zo snel als mogelijk aan goede prijs afgestoten moeten worden.
En nu de toekomst:
Tot slot wil ik nog ingaan op 2 hangende Dexia vraagstukken : ten eerste de juridische gevolgen, ten tweede hoe het nu verder moet met de dexiaholding.
Waarom heeft de bijzondere commissie niet beslist tot de burgerrechtelijke of strafrechtelijke vervolging van de verantwoordelijken van de ontmanteling van Dexia ?
Parlementaire commissies, of het nu onderzoekscommissies of bijzondere commissies zijn, zijn geen rechtbanken. Het parlement heeft geen rechtsprekende functie. Dit is een opdracht van de rechterlijke macht.
Montesqieu zegt daar zelf over  : De machten hebben ieder hun eigen bevoegdheden en hebben ieder hun eigen zelfstandigheid. Bovendien is er geen macht die hiërarchisch duidelijk boven de andere machten staat.  De uitvoerende macht is verantwoording schuldig aan de wetgevende macht, de wetgevende macht is vervolgens verantwoording verschuldigd aan de burgers. De burgers hebben invloed op de wetgevende macht door middel van verkiezingen.De rechterlijke macht controleert vervolgens de uitvoering van wetten en regelgeving, en arbitreert bij conflicten tussen de machten.
Dit wel doen zou een flagrante schending zijn van de scheiding der machten. Als misdrijf aan te merken feiten vallen buiten de bevoegdheid van een het parlement. Wanneer een parlementaire commissie toch ander dan politieke verantwoordelijkheden zou vaststellen, brengt zij de rechtsgeldigheid van strafrechtelijke acties in gevaar bij miskenning van de rechten van verdediging. Dit zou neigen naar Oost-Europese praktijken uit de jaren 60 en 70. Zij die echt willen dat het gerecht in alle onafhankelijkheid haar werk moet , kunnen niet anders dan besluiten dat de politiek zich hier niet mee kan en mag moeien. Het principe van de scheiding der machten kan men niet alleen gebruiken wanneer het goed uitkomt, zoals sommigen hier proberen te doen.
Het tweede element is de verdere toekomst van de Dexia holding. De voorbije dagen werden er links gemaakt tussen de besparingen en het dexiadossier. Deze zie ik echt niet. De resterende portefeuille van de dexiaholding bestaat hoofdzakelijk uit goede kwaliteitsinvesteringen. Op dit ogenblik bestaat deze uit 83% investment rate, dus van goede kwaliteit. Bij een verkoop van de Turkse Denizbank stijgt dit zelfs tot 88%.  Dus beweren dat we in Griekse toestanden gaan terechtkomen door dit dossier, is de mensen compleet onterecht angst aanjagen. Ik kan alleen maar zeggen dat ik hier echt verontwaardigd over ben.
Het einde van Dexia is en blijf een triest verhaal voor ons allemaal, zonder winnaars met alleen maar verliezers. Het zo spoedig mogelijk omzetten van de aanbevelingen om een dergelijk debacle in de toekomst te vermijden is dan ook cruciaal. Daarom leggen wij vandaag als een eerste wetsvoorstel neer over het verbod voor politici en cabinetards in raden van bestuur van banken. Het moet en zal vooruit gaan.