Cijfers over isolatie in gemeenschapsinstellingen bewijzen noodzaak extern toezicht

In uitzonderlijke gevallen kan zo’n jongere in isolatie worden geplaatst, met een maximum van 5 dagen, tenzij gemotiveerd wordt waarom langere afzondering noodzakelijk is. In de praktijk wordt deze termijn vaak overschreden, tot gemiddeld 6,71 dagen. Om dit gemiddelde te behalen moeten dus ook langere isolatieperiodes van toepassing zijn in sommige instellingen 
“Tot op vandaag bestaat er geen extern toezicht op voorzieningen1 die vrijheidsberovend werken.  Evenmin is er een extern orgaan waar de betrokken kinderen en jongeren terecht kunnen in geval zij klachten hebben over de wijze waarop zij in de instelling bejegend worden,” stelt Vlaams volksvertegenwoordiger Katrien Schryvers. In een conceptnota die aanleiding wil geven tot het ontwikkelen van nieuwe regelgeving doet Vlaams volksvertegenwoordiger Katrien Schryvers hieromtrent een concreet voorstel. En ze kijkt verder dan de bijzondere  jeugdzorg.  
In haar nota pleit Schryvers bijkomend voor de oprichting van Regionale Klachtenbureaus die  instaan voor de externe klachtenbehandeling m.b.t. de hulp- en dienstverlening die door andere welzijns- en gezondheidsvoorzieningen wordt geboden aan kinderen, jongeren en hun gezinnen. In tal van voorzieningen zetten velen zich dag na dag met grote professionaliteit en gedrevenheid in voor het welzijn van onze kinderen en jongeren. “Dit trekken we geenszins in twijfel,” aldus Schryvers, “maar ook dan past het in een kwaliteitsdenken en een geëigende rechtsbescherming dat de gebruiker beroep kan doen op een externe klachtenbehandelaar.”
 
Kinderrechten 
Over de rechtswaarborgen van kinderen en jongeren in detentie, of meer bepaald het gebrek daaraan, trok het Kinderrechtencommissariaat al in 2010 aan de alarmbel. Het KRC deed toen onderzoek in alle gemeenschapsinstellingen en concludeerde dat er nood is aan toezicht en individueel klachtrecht voor de minderjarigen die daar verblijven. Ook in de jaarverslagen van het KRC komt deze oproep telkenjare terug.
Getuigenissen van minderjarigen die in een instelling verbleven of verblijven, illustreren dit: 
“Ik moest een keer naar isolatie omdat ik te laat was na mijn verlof. Ik kon daar niets aandoen: mijn trein had vertraging. De chauffeur van de instelling was niet blijven wachten. Ik ben te voet naar hier gestapt.” 
“Het enige wat je hier krijgt is Flexiumzalf en Apranax. Het is pas als de verpleger zegt dat je naar de dokter mag dat je mag. Er wordt niet echt naar je geluisterd als je klachten hebt. Ze gaan er niet op in. Het is de verpleger die beslist.”
“Na vijf dagen moest ik voorkomen. Ze hebben me geboeid, met boeien en touwen, alsof je een hond bent.”
 
Extern toezicht en klachtenbehandeling … 
“Het is aangewezen dat een extern orgaan toezicht houdt op instellingen die vrijheidsberovend werken en op de leefsituatie van minderjarigen binnen deze instellingen,” vindt Schryvers. “Zo vernam ik door middel van een parlementaire vraag dat alleen al in de gemeenschapsinstellingen in 2012 niet minder dan 371 keer een jongere in isolatie werd geplaatst.
Waar in principe een jongere maximaal 5 dagen in isolatie mag verblijven, behoudens motivering, loopt in bepaalde instellingen het  gebruik van isolatiecellen of -kamers hoger op. Zo verbleef in 2012 een jongere in Beernem gemiddeld 5,24 dagen in isolatie en in De Hutten zelfs 6,71 dagen. Een extern orgaan zou er o.m. op moeten kunnen toezien dat sanctiemaatregelen correct worden toegepast en dat er een gelijklopende aanpak is over de verschillende voorzieningen heen. In de praktijk blijken de verschillende instellingen de isolatie zeer verschillend toe te passen. Ook daarom is het van belang dat er voldoende rechtswaarborgen zijn voor de minderjarigen die er verblijven,” aldus Schryvers.
Daarom pleit zij voor de oprichting van een Commissie van toezicht inzake de vrijheidsberovende opvang van kinderen en jongeren. Hiervoor wil Schryvers o.a. putten uit deskundigen en mensen met expertise in de jeugdhulpverlening. Wie klachten heeft over de leefsituatie in zijn of haar instelling of over de wijze waarop hij of zij daar behandeld wordt, moet terecht kunnen bij het Klachtenbureau inzake de vrijheidsberovende opvang van kinderen en jongeren. Schryvers ziet hierin een belangrijke rol weggelegd voor het Kinderrechtencommissariaat.
 
… in de welzijnssector 
Heel wat kinderen en jongeren komen ook in aanraking met welzijns- en gezondheidsvoorzieningen zonder dat er op welke manier dan ook sprake is van vrijheidsberoving. Denk maar aan de 188.085 kinderen die in 2012 gebruik maakten van de kinderopvang, de 5.136 gebruikers van internaten van het Vlaams Agentschap voor personen met een handicap, de 4.294 in semi-internaten of de 3.075 in de multifunctionele centra.
“Ook voor deze voorzieningen moet de gebruiker zich kunnen richten tot een extern klachtenbureau wanneer hij  klachten heeft of niet akkoord kan gaan met de manier waarop hij bejegend werd,” aldus Schryvers. “Want al ben ik overtuigd van het engagement dat zovelen opnemen in deze voorzieningen, een extern klachtrecht biedt de beste garantie dat als er zaken zouden gebeuren die niet door de beugel kunnen, hieraan ook gevolg wordt gegeven.” 
Met de oprichting van Regionale Klachtenbureaus wil zij hieraan tegemoetkomen.
“Een externe klachtenbehandeling biedt de mogelijkheid om een conflict buiten het justitiële vaarwater te houden en bemiddeling vanuit intersectorale knowhow alle kansen te bieden,” verduidelijkt Schryvers.