Wat ons nog niet gelukt is– een stabiel land opbouwen, van maatwerk en efficiëntie, dat niet voortdurend in vraag wordt gesteld – is voor de Zwitsers een evidentie. Joachim Coens wil met enkele doordachte ingrepen van België een Zwitserland aan de Noordzee kunnen maken. Voorzitter Coens: “Een exacte kopie van het Zwitserse model is niet nodig, er blijven natuurlijk verschillen. Maar het is wat mij betreft wel de sleutel tot de landing van ons land.”
Met de verklaring van de herziening van grondwetsartikelen komt het debat over de staatshervorming in een stroomversnelling. Dat is goed, want dat er iets moet veranderen aan de werking van ons land staat vast. Coens uit vandaag uitdrukkelijk zijn positieve ambitie om dit land te doen landen en zo de geloofwaardigheid van mensen in de democratie te herstellen en te versterken. “We willen geen wereldrecords meer breken in ellenlange regeringsvormingen, maar wel in efficiëntie en daadkracht”, zegt Coens. “Ik heb een visie over hoe dat die verandering er moet uitzien. En die vertrekt vanuit de wil om samen krachten te bundelen van onderuit.”
1. We besturen van onderuit
Eerst de gemeente, dan Vlaanderen, dan Europa. We draaien het systeem helemaal om. Zwitserland is gedecentraliseerd en kent een hoge subsidiariteit, met veel bevoegdheden voor de gemeenten. Ook in België willen wij zo’n omgekeerde waterval. We doen alles lokaal wat we lokaal kunnen doen - eerstelijnsdemocratie. We doen in Vlaanderen wat we beter samen doen in de gemeenschap. En we doen in België wat we beter samen federaal doen.
2. Die keuze van wat we wel nog samen willen doen, maken we heel bewust
België zal in dit model dus niet meer als een lastpak worden gezien. Zwitserse kantons hebben residuaire bevoegdheden. Ze bepalen samen wat federaal doet en hebben een hoge mate van fiscale transparantie en fiscale autonomie. Dat betekent dat elk niveau verantwoordelijk is voor zijn eigen beleid. Deze manier van samenwerken is veel constructiever: je denkt na over wat je samen wil doen, in plaats van te zoeken hoe je onder het juk van de ander weg kan raken. En we zijn niet meer afhankelijk van federale dotaties, we innen zelf onze belastingen. Wie betaalt, bepaalt; en vice versa.
3. We krijgen meer openheid en efficiëntie dankzij goede informatie en afspraken
Net zoals in Zwitserland willen wij een samenwerkingsdemocratie. In Zwitserland kan dit door haar participatieve model. De federale wet wordt eerst afgetoetst in de kantons. Er is een wederzijdse informatieverplichting, waarbij de federale overheid en de deelstaten elkaar informeren over hun werkzaamheden.
4. Minder ministers, meer duidelijkheid
Federaal zal minder bevoegdheden hebben, maar voert wel nog belangrijke kerntaken uit. In Zwitserland is dat alles wat te maken heeft met binnenland en buitenland, justitie, defensie, financiën, economie, milieu en mobiliteit. In die departementen is er hiërarchie tegenover de deelstaten. Homogene bevoegdheden maken het voor iedereen duidelijk wie er wat doet, en wat niet. Dat verhindert meteen ook toekomstige blokkeringen.
5. Een snelle regeringsvorming
We voeren net zoals in Zwitserland de'toverformule' in. Ellenlange onderhandelingen zullen tot het verleden behoren. Als politici er niet snel genoeg in slagen een regering te vormen, vormen automatisch de regeringscoalities uit elke taalgemeenschap de nieuwe regering. En als zij niet tot een regeerakkoord kunnen komen, volgen er onherroepelijk nieuwe verkiezingen. Ook aan de personencultus komt een eind, als we het doen zoals de Zwitsers, door het roterend voorzitterschap in te voeren in het bestuur van het land.
6. De burger beslist mee
Zwitserland, met zijn traditie van referenda, staat bekend om zijn grote inspraak voor burgers. Ze zijn zowel lokaal betrokken als bij hetgeen er in de Grondwet staat. Ons eigen land heeft daar geen geschiedenis in, en dat willen wij veranderen, door volksraadplegingen op federaal niveau mogelijk te maken.
7. Wij willen een politiek van nabijheid creëren, door het invoeren van kleinere kieskringen
Ook in Zwitserland verkiest men mensen uit het eigen arrondissement. Daardoor hoeven volksvertegenwoordigers geen nationale sterren te zijn, maar wel mensen die dicht bij de bevolking staan en heel goed weten wat er leeft.
Voorzitter Coens zet ook een richtdatum voorop zodat de broodnodige hervormingen niet enkel bij woorden blijven, maar ook worden omgezet in daden. Joachim Coens: “Ons land moet in 2030 landen De grondwet van 1830 was vooruitstrevend. Tweehonderd jaar later mogen we minstens even ambitieus zijn. België heeft een toekomst. We moeten het eens geraken over hoe we onze democratie via maatwerk efficiënt kunnen doen draaien. En we laten ons hierbij inspireren door Zwitserland."
