Of je nu je kinderen naar de kinderopvang brengt, een zoon of dochter hebt in de jeugdhulp, verblijft in een voorziening voor personen met een handicap, een daklozenopvang of je hebt beslist om te verhuizen naar een woonzorgcentrum: elke Vlaming moet ervan uit kunnen gaan dat de zorg- of welzijnsvoorziening van zijn of haar keuze kwaliteitsvolle zorg en ondersteuning levert. De recente gebeurtenissen in enkele woonzorgcentra of het drama in Mariakerke stellen de zaken wederom op scherp.
Vlaams minister van Welzijn en Volksgezondheid Wouter Beke heeft dan ook beslist om het handhavingsbeleid drastisch te verstrengen: ‘Fouten zullen er altijd gebeuren, omdat je werkt met mensen. Toch moeten we er alles aan doen om die fouten te vermijden. Als een voorziening het kind, jongere of bewoner niet centraal stelt, moet de Vlaamse overheid sneller kunnen sanctioneren en als het moet, sneller sluiten. Een kleine minderheid verpest het voor de grote meerderheid en die rotte appels moeten eruit. We moeten ons ook de vraag stellen of we aan de ingangspoort niet nog strenger moeten zijn. Wie krijgt er wel en wie krijgt er geen erkenning of vergunning?’
Meer transparantie, communicatie en informatie
Nog deze legislatuur wil minister Wouter Beke alle inspectieverslagen publiceren op een website van de Vlaamse overheid in het kader van de actieve openbaarheid. De eerste stap wordt volgende week al op 1 maart gezet. Dan zullen inspectieverslagen van de woonzorgcentra gepubliceerd worden op de website van Zorginspectie. De lijst met woonzorgcentra die onder verhoogd toezicht staan, zal gepubliceerd worden op de website van het agentschap Zorg en Gezondheid. Dit principe van de lijst van voorzieningen onder verhoogd toezicht zullen we zo snel mogelijk doortrekken naar de andere sectoren. Hier moet snel duidelijkheid over komen.
Een gebruiksvriendelijke overheidswebsite moet de plek worden waar burgers relevante informatie over de erkende zorgvoorzieningen kunnen terugvinden. We denken aan de organisatievorm, type aanbod, capaciteit, informatie over de gebruikersbijdragen, personeelsinzet, inspectieverslagen, …. Ook bevragingen van gebruikers kunnen daar gedeeld worden, zodat de website een plek kan worden die gebruikers kan helpen bij het maken van een weloverwogen keuze op basis van objectieve informatie. Je zou dat een ‘tripadvisor’ voor zorg en welzijn kunnen noemen. We willen dat daar ook gebruikerservaringen op kunnen gedeeld worden en gaan daarover in gesprek met de sectoren.
Op dit moment worden belanghebbenden niet geïnformeerd wanneer er klachten worden ingediend omwille van eventuele onregelmatigheden in de Vlaamse sectoren van zorg en welzijn. Minister Beke heeft beslist om een procedure uit te werken die dit wel mogelijk moet maken. In afwachting hiervan kunnen ouders via de procedure van passieve openbaarheid steeds het laatste inspectierapport van de betrokken voorziening opvragen bij Zorginspectie. Deze mogelijkheid zal ook ruimer bekend gemaakt worden, zodat iedereen een weloverwogen beslissing kan nemen. Op die manier kunnen ouders of familieleden van bewoners inschatten of de voorziening of opvang nog voldoet aan hun verwachtingen.
Vlaanderen staat voor zorg en ondersteuning, en de vaccinatiecampagne heeft ons geleerd dat goed beleid zo dicht mogelijk bij de Vlaming georganiseerd wordt. Wanneer woonzorgcentra, kinderopvanglocaties, voorzieningen voor personen met een handicap of voorzieningen in de jeugdhulp onder verhoogd toezicht geplaatst worden, zullen de lokale besturen hiervan geïnformeerd worden.
Erkennen en vergunnen
Minister Beke wil vermijden dat zorgvoorzieningen die op de lijst van verhoogd toezicht staan verder kunnen uitbreiden in capaciteit en bijkomende erkenningen kunnen aanvragen. Eerst moeten zij hun werking drastisch remediëren alvorens er sprake kan zijn van uitbreiding.
Voor starters in de kinderopvang zal de procedure herbekeken worden. Zij zullen zich moeten inbedden in een netwerk, om solisten te vermijden. Het klopt dat er in Vlaanderen geen overschot aan opvangplaatsen is. Bij de start van de legislatuur moet elke minister bevoegd voor Gezin reeds een politieke strijd voeren om extra budget binnen te halen in functie van extra opvangplaatsen in de kinderopvang, in tegenstelling tot Onderwijs dat gefinancierd wordt per leerling, heeft de kinderopvang namelijk geen open enveloppe financiering.
Wat de kinderopvang betreft, moeten we gaan naar een systeem waarbij er geen ‘lone cowboys’ meer kunnen zijn en waar we niet moeten wachten op klachten van ouders of vaststellingen door een (on)verwachte inspectie. Alle initiatieven moeten ingebed worden in een lokaal netwerk, waar er onderling kan uitgewisseld en ondersteund worden, maar waar ook snel gedetecteerd kan worden dat het ene of andere initiatief niet kwaliteitsvol werkt, en er door de sector zelf samen met Opgroeien snel kan bijgestuurd worden. De vraag om werk te maken van die lokale netwerken heeft minister Beke in december in het kader van het plan “Vroeg en Nabij” gesteld aan een kernteam van experten. Zij zullen tegen de zomer met aanbevelingen komen over een betere samenwerking op het lokale niveau, waarmee de minister dan naar de regering zal trekken.
Handhaving
Duizenden zorgvoorzieningen zijn erkend door de Vlaamse overheid. Het overgrote merendeel biedt kwalitatieve, betaalbare zorg en ondersteuning aan een grote variatie van doelgroepen. We willen dat er maximaal gebruik gemaakt wordt van de administratieve data die ter beschikking is binnen de verschillende overheden over deze zorgvoorzieningen. Door het koppelen van deze overheidsdatabases en gerichte kruiscontroles toe te passen, kan er sneller worden ingegrepen. Een concreet voorbeeld is het controleren of voorzieningen met voldoende gekwalificeerd zorgpersoneel werken of het nagaan van misbruiken op de sociale wetgeving. Door vanuit de overheid administraties meer macrocontroles te doen op basis van tewerkstellingsdata, financiële data en administratieve data kan er efficiënter geïnspecteerd worden.
Zo kan Zorginspectie bij een plaatselijk inspectiebezoek zich concentreren op de kwalitatieve erkenningsvoorwaarden en misbruiken objectief vast stellen. Dit wordt genoteerd in het inspectieverslag, waarop zorgvoorzieningen moeten remediëren. Indien zorgvoorzieningen hun remediëringsplan niet of te traag uitvoeren, dan moet er sneller geageerd worden. Daarnaast wordt de mankracht bij Zorginspectie versterkt: in 2021 werden al 9 extra inspecteurs aangeworven en dit jaar komen er daar nog 6 bij.
We willen de regelgeving aanscherpen door handhavingstermijnen en procedures te verkorten en te verstrengen. Dit kan tevens door de sanctiebedragen te verhogen en de bestaande handhavingsmaatregelen consequent en snel(ler) toepassen.
Specifiek in de sector van de kinderopvang werden op basis van eigen evaluatie en adviezen van experten al stappen ondernomen om inspectie en handhaving te verbeteren. Er werd een multidisciplinair expertenteam opgericht om moeilijke situaties te beoordelen. In een aantal dossiers betrekt dit team ook de Vertrouwenscentra Kindermishandeling. En recent werd er een handhavingsteam samengesteld. Deze personeelsleden zullen meer gespecialiseerd het handhavingsbeleid kunnen uitvoeren. De vraag ligt voor om daarnaast nog een ethische commissie met externe experten op de richten.
Daarnaast vraagt minister Beke een audit door Audit Vlaanderen, om een analyse te maken van het huidige governance model voor de detectie van tekorten, de besluitvorming rond en de uitvoering van handhaving in de kinderopvang en om een advies te formuleren met betrekking tot de bijsturingen die nodig zijn om precaire situaties in de toekomst beter te detecteren en aan te pakken.
Ook zal het inspectie-instrument MeMoQ geëvalueerd worden, aangezien sommige kinderopvanglocaties uitstekend scoren ondanks de bestaande klachten.
Strengere financiële controles
Zorginspectie heeft voor de financiële inspecties een knipperlichtsysteem uitgewerkt waarmee ze zicht krijgt op de zorgvoorzieningen in financiële moeilijkheden. Indien economische problemen leiden tot tekorten in de zorg, dan willen we daar streng op toezien. Ook raden van bestuur dienen in dit proces betrokken en op hun verantwoordelijkheden gewezen.
Het is ook de expliciete bedoeling om deze legislatuur de componenten van de dagprijs transparant te maken: in welke mate gaan er kosten naar zorg, leven, beleid en vastgoed? Ook willen we de dagprijscontrole versterken, om aberrante prijsstijgingen tegen te gaan. Binnen de sector van personen met een handicap werden reeds in samenwerking met gebruikers en werkgeversorganisaties werkgroepen opgezet rond transparantie. Het is immers van groot belang dat gebruikers zicht krijgen op de zorgkost én de woon-en leefkost.
Meer personeel in zorg en welzijn
Door de band genomen stellen inspectieverslagen vast dat er nood is aan meer personeel in de zorgvoorziening. Die nood stelt zich in alle Vlaamse zorg- en welzijnssectoren. Vlaanderen heeft via het sociaal akkoord fors geïnvesteerd in een verbetering van de loon- en arbeidsvoorwaarden, maar een minister van Welzijn kan deze krapte niet alleen terugdringen. Het is dan ook bijzonder jammer dat de federale arbeidsdeal geen aanzet betekent om deze krapte in Vlaanderen terug te dringen.
Vlaams minister Beke: ‘Dit zijn geen aangename maatregelen, maar we zijn het verplicht aan de Vlamingen om die te nemen. De overgrote meerderheid van de voorzieningen in de Vlaamse zorg- en welzijnssector zijn prachtige ambassadeurs en ook zij vragen om initiatieven die niet de vereiste kwaliteit van zorg bieden eruit te halen.’
