Zonet heeft de Kamercommissie Sociale Zaken een wetsontwerp goedgekeurd om praktijktesten op de arbeidsmarkt, de zogenaamde mystery calls, effectiever te maken. Het ontwerp neemt de inhoud over van een wetsvoorstel van CD&V-Kamerlid Nahima Lanjri dat de drempels voor de toepassing van deze testen wegwerkt.
Kamerlid Nahima Lanjri (CD&V)
Als samenleving mogen we geen enkele vorm van discriminatie tolereren. Niemand mag uitgesloten worden op basis van afkomst, leeftijd, geslacht of beperking. Bovendien moet onze economie elk talent optimaal benutten. Daarom willen we het eenvoudiger maken om praktijktesten in te zetten om discriminatie aan te pakken, maar wel binnen een sluitend wettelijk kader. Zo kunnen we discriminatie doeltreffend bestrijden.
Volgens Lanjri zijn deze praktijktesten, een belangrijk middel in de strijd tegen discriminatie. “Discriminatie heeft zowel maatschappelijk als economisch zware gevolgen. Het is dramatisch gesteld met de participatie van mensen met een migratieachtergrond op onze arbeidsmarkt. Uit onderzoek van de KU Leuven blijkt dat er vaak gediscrimineerd wordt bij de aanwerving. Wanneer er voldoende kandidaten voor een vacature zijn, hebben sollicitanten met een niet-Europese naam 50% minder kans op een sollicitatiegesprek, ook al hebben ze gelijkaardige kwalificaties”, aldus de Antwerpse politica. “Maar naast mensen met een migratieachtergrond zijn er nog andere groepen zoals laagopgeleiden, mindervaliden en ouderen die we in ons land moeilijk kunnen activeren”, gaat Lanjri verder. “De huidige krapte op onze arbeidsmarkt biedt een mooie kans om deze bestaande barrières te slopen. Zeker in de context waarin steeds meer vacatures niet ingevuld raken kunnen we de inzet van alle talent gebruiken. De inzet van mystery calls kan discriminatie aanpakken en bevordert de integratie van deze groepen op de arbeidsmarkt."
Lanjri wijst er wel op dat er meer nodig is voor de betere integratie van deze groepen op de arbeidsmarkt. “Ik denk bijvoorbeeld aan extra opleidingen, een vlottere overgang tussen werken en niet-werken en een intensieve opvolging door gewestelijke werkgelegenheidsdiensten, zoals de VDAB. Laat ons ook niet vergeten dat de sleutel tot activering in eerste instantie bij de mensen zelf ligt. Zij moeten ook het heft in eigen handen nemen wanneer zij willen werken. Het is aan ons als overheid om hen hier maximaal in te ondersteunen. Een meer effectieve inzet van mystery calls kan daar zeker toe kan bijdragen.”
Op federaal vlak bestaan deze praktijktesten al een aantal jaren. Reeds in 2018 keurde de Kamer een wetsontwerp van Minister Kris Peeters (CD&V) goed om gerichte controles inzake discriminatie op de arbeidsmarkt in te voeren. Sociaal inspecteurs kunnen daardoor anoniem praktijktests uitvoeren om discriminatie bij bijvoorbeeld sollicitaties vast te stellen, als voldaan wordt aan een strikt aantal voorwaarden.
CD&V heeft steeds benadrukt dat dit wettelijk kader voor mystery calls (praktijktesten) zeer goed moest opgevolgd worden om de effectiviteit ervan te evalueren en de wetgeving bij te sturen waar nodig.
En die bijsturing blijkt ook echt nodig: mystery calls werden tot nu toe zelden gebruikt. In 2020 werden 40 dossiers opgestart die betrekking hadden op discriminatiewetgeving, maar in geen enkel geval werden effectief mystery calls uitgevoerd. Tussen 2018, sinds de invoering van het wetsontwerp van minister Peeters, en 2020 gaat het volgens Minister Dermagne over minder dan tien mystery calls.
Wat zou veranderen door het wetsontwerp?
De huidige wetgeving stelt drie voorwaarden voor de inzet van mystery calls.
- Er moet objectieve aanwijzing van discriminatie zijn
- Er moet onderbouwde klacht of melding zijn
- Een praktijktest kan plaatsvinden wanneer de resultaten van datamining en datamatching op discriminatie wijzen
Deze drie cumulatieve voorwaarden leiden ertoe dat sociaal inspecteurs slechts in een zeer beperkt aantal gevallen praktijktesten toepassen. Om dit te verhelpen vereenvoudigt het wetsontwerp deze procedure. Zo zal het in de toekomst mogelijk zijn om mystery calls in te zetten wanneer slechts één van de drie voorwaarden voldaan is. “Uit de evaluatie van de wet in de commissie sociale zaken bleek dat het niet altijd mogelijk is om een klacht of melding nog eens te ondersteunen met datamining en datamatching. Het systeem nog in een embryonale fase en als er al gegeven zijn, zitten ze erg verspreid.” licht Nahima Lanjri toe.
Het ontwerp voorziet ook nog andere maatregelen die de inzet van mystery calls effectiever moet maken. Zo biedt het wetsontwerp de sociaal inspecteurs de kans om ook derden in te zetten bij praktijktesten. Lanjri: “Ook dat is een belangrijke stap om de effectiviteit van deze onderzoeksmethode te verbeteren. Ik heb steeds gepleit voor de inzet van derden. Een goede praktijktest vergt heel wat voorbereiding. Ik denk bijvoorbeeld aan het opstellen van fictieve CV’s of het aanmaken van online valse profielen. Het is goed dat sociaal inspecteurs hiervoor beroep kunnen doen op mensen die geen deel uitmaken van de inspectiediensten. Dit kan de werklast van discriminatiedossiers verlagen voor inspecteurs. Verder hoop ik ook dat deze wetswijziging mogelijk maakt dat er meer mystery calls effectief kunnen plaatsvinden. Op die manier krijgen onze inspecteurs ook de kans om meer expertise op te bouwen in discriminatiezaken.”
Tot slot voorziet het wetsontwerp een aantal juridisch technische aanpassingen in de wet die een betere omkadering moet bieden aan de sociaal inspecteurs die strafbare feiten plegen in het kader van een discriminatieonderzoek.
