Basis voor snelle en zorgvuldige procedures in Vlaanderen is gelegd

Woensdag 23 april 2014 behandelde het Vlaams Parlement een aantal ingrijpende decreten.
Zij vormen in grote mate de omzetting van de 76 beleidsaanbevelingen die het Parlement in maart 2010 eenparig goedkeurde op voorstel van de ad-hoc commissie Versnellingen van Maatschappelijk Belangrijke Investeringsprojecten, onder voorzitterschap van Johan Sauwens.
Deze parlementaire commissie werd naast de Expertencommissie onder leiding van gouverneur Cathy Berx opgericht om concrete voorstellen aan de regering te formuleren om wat te doen aan de te lange doorlooptijd van investeringsprojecten in Vlaanderen.
Men kan gerust zeggen dat nu woensdag het orgelpunt wordt geplaatst wat de goedkeuring van het decreet betreffende de complexe projecten en het decreet op de omgevingsvergunning betreft.
 
1. De resolutie van drie maart 2010 heeft intussen al heel wat teweeg gebracht, zoals de genoemde “quick-wins”:
Het Vlaams Parlement zorgde ervoor dat meer werken vrijgesteld worden van bouwvergunning
In een projectvergadering zit de initiatiefnemer samen met de verantwoordelijke diensten
De bevoegdheid voor het afleveren van de planologische attesten verschuift van het niveau van het Vlaams Gewest naar het niveau van de gemeentes
De bindende adviezen worden afgeschaft
Enkel nog de leidend ambtenaar kan beroep aantekenen; enz.
 
2. De schattingen voor grondverwerving of onteigeningen gebeuren nu meer en mee door private landmeters en het Federaal Comité tot Aankoop en de wet op de onteigeningen zijn door de 6e Staatshervorming overgedragen aan de Gewesten. Zo kan Vlaanderen het probleem van de onteigeningen dat vaak voor jaren tijdverlies zorgde, zelf snel oplossen!
 
3. In de Kamer werd op 20 januari 2014 de wet op de hervorming van de Raad van State goedgekeurd.
Dit is een ware omwenteling: tot nu kon de Raad van State in betwistingen enkel maar over gaan tot vernietiging of schorsing van de bestreden beslissing. En moest men de procedure heropstarten, bijna van nul af aan; zie het Oosterweeldossier of het dossier Noord-Zuid.
Vanaf nu  beschikt de Raad van State over een verfijnder arsenaal van middelen om de beslissing te herzien:
Een vernietiging kan nu gemodelleerd worden in de tijd zodat de gevolgen bv. pas ingaan vanaf het arrest
De Raad van State kan in de plaats treden van het bevoegde bestuur en zodoende een beslissing nemen die in de plaats komt van de bestreden beslissing
Schorsingsprocedures kunnen enkel nog in geval van “spoedeisendheid” (dit brengt meer rechtszekerheid)
De Raad van State kan gebruik maken van de bestuurlijke lus en door het bevoegde bestuur een bepaalde termijn toe te kennen waarbij een tekortkoming in de procedure kan worden rechtgezet en de Raad bepaalt ook hoe dit moet gebeuren.
 
4. Het decreet complexe projecten zal een belangrijke versnelling betekenen voor alle projecten waarvoor een wijziging van bestemming (gewestplan) nodig is
Het kan gaan over de uitbouw van “missing links” in het netwerk van autosnelwegen en expreswegen zoals de Noord-Zuid Limburg
Over uitbreiding van een bedrijf, een school of een ziekenhuis in een andere zone
Over een nieuw havendok
Over een fietspad door natuurgebied
Enzovoort…
De besluitvorming wordt breed opgestart met een verkennende fase waarbij alle betrokkenen bestuurden, diensten, belangengroepen en particulieren daadwerkelijk de kans krijgen mee te denken over alternatieve oplossingen en effectief te participeren in het beslissingsproces. Dit is écht nieuw: de burger wordt vanaf het begin bij het proces betrokken!
Het decreet is een procedure-decreet dat maatwerk toelaat: de Europese richtlijnen onder meer inzake milieu worden zorgvuldig toegepast maar gelijktijdig – niet zoals nu successief – in een geïntegreerde benadering met alle andere aandachtspunten: ruimtelijke ordening, mobiliteit, veiligheid, maatschappelijke kosten-baten analyse, enz.
Naargelang het niveau worden de beslissingen genomen door de Vlaamse Regering, de Provincieraad of de Gemeenteraad.
De besluitvorming gebeurt trechtervormig, als een drietrapsraket: via een brede verkenningsfase volgt een startbeslissing, dan vernauwt de fase zich tot een concreet alternatievenonderzoek. Met een voorkeursbesluit, en dan gaat men concreet in op het gekozen project met meer verfijnde uitvoeringsplannen.
Iedere stap heeft zijn juridische betekenis en wordt “vastgeklikt” zodat men de volgende kan stap kan zetten zonder dat iemand de procedure van in het begin zal kunnen laten herdoen.
Er wordt met de nieuwe procedure serieuze tijdswinst geboekt: de doorlooptijd van projecten die nu soms  12 of 18 jaar beloopt zal gehalveerd worden.
Dat wordt vooral bereikt vooreerst doordat de diverse stappen of onderzoeken nu niet meer successief moeten gebeuren (de ene moet wachten op de vorige), maar gelijktijdig zoals bv. RUP’s en MER’s.
Het aantal openbare onderzoeken over projecten kan zo worden verminderd.
Verder zullen alle diensten samen een geïntegreerd advies moeten afleveren binnen een bepaalde, korte, termijn. Nu gebeurt het al te vaak dat men denkt aan de meet te zijn, maar dat er nog extra problemen opduiken omwille van een standpunt van de afdeling land, HWV, erfgoed, natuur, ruimtelijke ordening of de watertoets.
Uniek in Europa is dat deze snelle procedure ook wordt toegelaten voor privéontwikkelingen, en dus niet enkel voor projecten voor de overheid.
Vlaanderen evolueert zo mee naar een nieuwe moderne aanpak die in Duitsland, Scandinavië en Nederland al langer bestaat: naar het omgevingsrecht.
Een belangrijke factor voor het welslagen van het nieuwe proces is dat de ambtenaren uit hun eigen hokje, met hun eigen decreet en hun eigen afdelingshoofd moeten durven treden, maar mee aan tafel moeten zitten om te zoeken een betaalbare synthese in functie van het algemeen belang.
Volgens Johan Sauwens, voorzitter van de Commissie, moeten deze oplossingsgerichte attitude mee worden genomen in de persoonlijke doelstellingen van iedere ambtenaar en in zijn of haar jaarlijkse evaluatie.
Er moet zo een einde komen aan de cultuur van het eigen gelijk: administratie, FOD’s, agentschappen en departementen moeten meer klantgericht durven optreden.
Dat is een ware revolutie en vereist een totale cultuuromslag van alle betrokkenen.
Een onafhankelijke projectleiding is daartoe een absolute voorwaarde.
 
5. Het decreet voor de omgevingsvergunning zorgt voor een integratie van de stedenbouwkundige vergunning en de milieuvergunning voor een onbepaalde duur. Voor grote en kleine bedrijven zal dit een grote verandering betekenen en meer rechtszekerheid bieden.
Alle administraties zullen tijdig hun advies moeten geven, zo niet wordt het verondersteld gunstig te zijn.
 
Conclusie
De klacht over de te trage werking van de Vlaamse Administratie vertaalde zich in 2009 bij de start van de nieuwe legislatuur in twee ad-hoc commissies die concrete voorstellen moesten doen tot versnelling en vereenvoudiging van de procedures.
Nu in 2014 zijn 90% van de 76 aanbevelingen omgezet in concrete wetteksten en actieplannen.
In de luwte van de politieke drukte werd er door werkgroepen  en de administratie, door de kabinetten Schauvliege, Muyters, minister-president Kris Peeters en door de betrokken parlementsleden hard doorgewerkt.
Vlaanderen staat zo eindelijk klaar om op een meer performante wijze de uitdagingen van de toekomst aan te pakken. Investeringen zijn daarbij essentieel en moeten snel en efficiënt kunnen gerealiseerd worden.