Afwijking leeftijdscriteria in gemeenschapsinstellingen is uitzonderlijk

Vandaag verscheen het bericht dat een jongen van 11 jaar verblijft in de gesloten instelling De Zande te Ruiselede. Dit is een zeer uitzonderlijke situatie, weet ook Vlaams volksvertegenwoordiger Katrien Schryvers. Zij vroeg cijfers op bij Vlaams minister van Welzijn Jo Vandeurzen.

De meeste minderjarigen die zijn opgenomen in een gemeenschapsinstelling zijn 15 tot 17 jaar oud. De voorbije jaren verbleef geen enkele -12-jarige in een open afdeling. Zeven jongeren die in 2015 terecht kwamen in een gesloten instelling waren wel jonger dan 14 jaar. Katrien Schryvers: “Zo hoort het in principe ook. Slechts in echt uitzonderlijke omstandigheden kan een jeugdrechter beslissen dat opname in een gemeenschapsinstelling noodzakelijk is.” 

Minderjarigen komen in de residentiële of semi-residentiële hulpverlening terecht na een beslissing van de jeugdrechtbank. Zo’n (tijdelijk) verblijf buiten de eigen gezinscontext wordt georganiseerd wanneer de jongere zich in een verontrustende situatie (VOS) bevindt of wanneer hij een als misdrijf omschreven feit (MOF) pleegde. Onder een verontrustende situatie verstaat men een problematische leefsituatie die de ontwikkeling van de minderjarige bedreigt doordat zijn psychische, fysieke of seksuele integriteit wordt aangetast of doordat zijn affectieve, morele, intellectuele of sociale ontwikkelingskansen in het gedrang komen. De minimumleeftijden om in een open of gesloten gemeenschapsinstelling terecht te komen, zijn respectievelijk 12 en 14 jaar. 

In de gemeenschapsinstellingen De Zande (Beernem, Ruiselede en Wingene dat in het najaar van 2015 officieel werd geopend) en De Hutten en De Markt (Mol) werden het voorbije jaar in totaal 1268 jongeren tussen 12 en 19 jaar opgevangen, waarvan 287 meisjes en 981 jongens. In 2014 ging het over 274 meisjes en 647 jongens, in totaal 921 jongeren. Het aantal opvangplaatsen voor jongens ligt ook hoger dan het aantal plaatsen voor meisjes. Binnen de periode van een jaar kan een jongere meermaals in een gemeenschapsinstelling worden opgenomen. Daarom ligt het aantal opnames hoger dan het aantal opgenomen jongeren. Vorig jaar telden de gemeenschapsinstellingen in Vlaanderen 1531 opnames van minderjarigen. In 2014 ging het om 1154 opnames. 

 In 2015 hadden zeven jongeren die werden opgenomen in een gesloten gemeenschapsinstelling de leeftijd van 14 jaar nog niet bereikt. In 2014 werd geen enkele minderjarige beneden de leeftijd van 14 jaar geplaatst in een gesloten afdeling.

Voor open afdelingen ligt de leeftijdsgrens op 12 jaar. De voorbije jaren werden geen jongeren opgenomen beneden deze leeftijd. “Deze cijfers tonen aan dat jeugdrechters met de uitzonderingsmogelijkheid zeer beperkend omgaan, en dat is voor ons ook een absolute vereiste. Afwijking kan enkel indien er echt geen andere mogelijkheden zijn,” aldus Katrien Schryvers. 

Met de zesde staatshervorming is Vlaanderen bevoegd geworden voor het uittekenen van een eigen jeugdsanctierecht. “In het kader daarvan wordt onder meer de discussie gevoerd omtrent de leeftijdsgrenzen in de gemeenschapsinstellingen, alsook over het karakter van de instellingen,” besluit Schryvers. “Daarnaast moeten we in het parlement verder werk maken van een goede rechtsbescherming voor jongeren die van hun vrijheid zijn beroofd. Belangrijk daarin is onder meer de organisatie van een extern toezicht op de instellingen en het toekennen van een klachtrecht aan de minderjarigen, waarvoor we dit voorjaar een voorstel van decreet hebben ingediend.”