Actieplan voor erkenning specifieke situatie jonge mantelzorgers

Naar schatting 40.000 Vlaamse jongeren tussen 10 en 24 jaar dragen mee zorg voor hun zieke moeder of vader. Deze kinderen en jongeren hebben door het opnemen van deze zorgtaak vaak minder tijd om te spelen of hun hobby’s uit te oefenen, en hebben ook vaker problemen op school. Zij gaan dan ook minder onbezorgd door het leven dan velen van hun leeftijdsgenoten. Vlaams Volksvertegenwoordiger Katrien Schryvers ondervond het als kind zelf, en wil dat de specifieke situatie van jonge mantelzorgers wordt erkend. Ze schreef een resolutie met voorstellen om hen te ondersteunen. 
De jongeren en kinderen in Vlaanderen die zorg opnemen voor hun ouders zijn erg talrijk, al is deze groep vaak nog onzichtbaar. Exacte cijfers in Vlaanderen zijn niet voorhanden. Sinds 2009 wordt wel voorzien in een registratie van mantelzorgers, maar deze cijfers liggen veel lager dan het werkelijke aantal. In de leeftijdsgroep van 0 tot 18 jaar gaat het volgens deze cijfers slechts om 59 jongeren in 2014 en in de leeftijdsgroep van 19 tot 25 jarigen werden vorig jaar 806 jongeren geregistreerd. Uit cijfers van het NIS (Nationaal instituut voor de Statistiek) blijkt daarentegen dat 2,8 % van de kinderen tussen 0 en 12 jaar een moeder te hebben met een slechte tot zeer slechte gezondheid en 2 % een vader met een slechte tot zeer slechte gezondheid. Kind en Samenleving schat het aantal jonge mantelzorgers dan ook op zo’n 40.000. 
De jonge mantelzorgers staan thuis vaak in voor heel wat huishoudelijke taken en nemen soms zelfs gedeeltelijk de zorg op voor andere kinderen in het gezin. Het opnemen van de zorgtaak voor hun moeder of vader heeft ook heel wat gevolgen voor het leven en de ontwikkeling van deze kinderen. Ze hebben vaker moeilijkheden op school omdat ze vaker wel eens te laat komen, een taak niet tijdig konden afwerken of niet mee kunnen op een meerdaagse uitstap. Ook voorbeelden van jongeren die hun hobby niet langer kunnen uitoefenen omdat ze die niet kunnen combineren met de zorgtaak, zijn legio. 
“Het is belangrijk dat jongeren die actief bijdragen tot de zorg van een gezinslid met een chronische ziekte of handicap, extra aandacht krijgen. Daarom is het dringend tijd voor en specifieke aanpak via de uitwerking van een Vlaams beleid voor jonge Mantelzorgers”, vindt Katrien Schryvers. Om deze oproep extra kracht bij te zetten dient zij een voorstel van resolutie in houdende de ondersteuning van jonge mantelzorgers. Ook het Kinderrechtencommissariaat en Kind en Samenleving riepen al op tot een gericht beleid voor deze doelgroep. 
Schryvers vraagt onder andere meer aandacht voor de actieve bijdrage van deze kinderen en jongeren aan onze samenleving en wil deze bijdrage ook zichtbaar maken. Hoe belastend en stigmatiserend het voor jongeren kan zijn om zelf zo jong zorg te moeten opnemen, ondervond Schryvers als kind zelf. Ze groeide op in een gezin met een moeder die ernstig psychisch ziek was. “Dat er omwille van deze situatie nooit een klasgenootje op bezoek kon komen of dat je afspraken met leeftijdsgenoten herhaaldelijk moest afzeggen … Al is het jaren geleden, ik weet nog goed hoe zwaar het kan zijn”, vertelt ze, “of hoe moe je ’s morgen in de klas kon zitten omdat je ’s nachts voor een crisissituatie had moeten opstaan.” 
Naast de erkenning van jonge mantelzorgers is het belangrijk werk te maken van een adequate registratie, en de sensibilisering van professionele hulp- en zorgverleners, onderwijsactoren en de jeugdsector over de situatie en de behoeften en perspectieven van jonge mantelzorgers.
Verder is een flexibele houding van de schooldirectie en leerkrachten t.a.v. jonge mantelzorgers nodig, net als de aanstelling van leerkrachten die als aanspreekpunt voor de jongeren en als intermediair kunnen optreden naar hun collega’s toe. “Het niet op tijd afleveren van een taak bijvoorbeeld, moet voor jonge mantelzorgers vaak in een heel ander perspectief geplaatst worden. Daarnaast kan de school de perfecte plaats zijn voor kinderen om hun verhaal te doen of informatie te krijgen. Het is van groot belang dat leerkrachten daarin zelf een actieve houding aannemen”, stelt Schryvers. 
Tot slot wordt de Vlaamse regering ook bijzondere aandacht gevraagd voor kinderen en jongeren met een ouder met psychische problemen en kinderen van ouders met afhankelijkheidsproblemen. Belangrijk is om bij een ziekenhuis- of soortgelijke opname van deze ouders informatie te registeren over de aanwezigheid van kinderen en jongeren in het gezin. Door de registratie van deze gegevens kan later bij het ontslag de nodige ondersteuning gegeven worden. 
“Met de indiening van dit voorstel van resolutie zetten we een belangrijke eerste stap in de broodnodige erkenning en specifieke ondersteuning van jonge mantelzorgers” besluit Katrien Schryvers.